وبلاگ آسمان 25

نگاشته‌های « محسن فصاحت » در نقد مشهورات، پیش‌بینی رؤیت هلال و استهلال ماهیانه، فقهی و اصولی، تفسیری و حدیثی و ...
وبلاگ آسمان 25

باسمه تعالی
نگاشته‌های خویش در نقد مشهورات، پیش‌بینی رؤیت هلال و استهلال ماهیانه، فقهی و اصولی، تفسیری و حدیثی و ... را در این وبلاگ منتشر می‌کنم.

ادمینِ محترم، خلاصۀ مطالب وبلاگ را با اجازه و هماهنگی بنده، در کانال پیام‌رسان‌های منتخب (که لینکشان در بخش پیوندها آمده) بازنشر می‌کند.

***
برای ارتباط با من، به آدرس aasemaan25@gmail.com ایمیل بزنید؛
یا در صفحهٔ مستقلّ «درباره من(بیوگرافی) و راه تماس» برایم پیام بگذارید؛
البتّه پیام‌ها و نظرات این وبلاگ را دیر به دیر می‌خوانم.

بایگانی
آخرین نظرات

وبلاگ آسمان 25

نگاشته‌های « محسن فصاحت » در نقد مشهورات، پیش‌بینی رؤیت هلال و استهلال ماهیانه، فقهی و اصولی، تفسیری و حدیثی و ...

۱۶ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «ماه رمضان» ثبت شده است

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1445 قمری در ایران

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیست.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1445 قمری، در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1445 در 20 اسفند 1402 - یالوپ


نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1445 قمری، در غروب دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی برابر با 11 مارس 2024 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1445 در 21 اسفند 1402 - یالوپ


نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1445 قمری، در غروب سه‌شنبه 22 اسفند 1402 شمسی برابر با 12 مارس 2024 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1445 در 22 اسفند 1402 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 9:01 UTC یا 12:31 IRST یکشنبه 10 مارس 2024 میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود 14 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود 17 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی، دوزدوزانی تبریزی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی (و 29 شعبان 1445 قمری در ایران) برابر با 11 مارس 2024 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و سه‌شنبه 22 اسفند 1402 شمسی برابر با 12 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بیشترِ شب، اشتراک ندارد.
2- در غروب دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی برابر با 11 مارس 2024 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و سه‌شنبه 22 اسفند 1402 شمسی برابر با 12 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ البتّه، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود؛ امّا ایران با این محدوده، در بخشی از شب، اشتراک ندارد و تنها با نقاط مرزی محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام) اشتراک دارد که رؤیت هلال با چشم عادی در آنجا ممکن، امّا نیازمند استهلال است.
2- اگر گزارش‌های اطمینانی از رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی در بخش‌هایی از شرق اقیانوس آرام به دست آید، به‌دلیل اشتراک ایران در بخشی از شب با این مناطق، دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی برابر با 11 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود؛ وگرنه، سه‌شنبه 22 اسفند 1402 شمسی برابر با 12 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی برابر با 11 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی (و 30 شعبان 1445 قمری در ایران) برابر با 11 مارس 2024 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح و عادی دیده می‌شود و سه‌شنبه 22 اسفند 1402 شمسی برابر با 12 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- امّا در غروب یکشنبه 20 اسفند 1402 شمسی برابر با 10 مارس 2024 میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک (سراسر آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی، و بیشترِ اقیانوس آرام) هلال مطمئنّاً با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، دوشنبه 21 اسفند 1402 شمسی برابر با 11 مارس 2024 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1445 قمری خواهد بود.

***

ضمن آرزوی ماه رمضانی سرشار از معنویّت و عبادت، پیشاپیش گوشزد می‌شود روز عید فطر در ایران، غیر اختلافی و طبق همۀ مبانی، چهارشنبه 22 فروردین 1403 شمسی برابر با 10 آوریل 2024 میلادی خواهد بود که مطلب آن، به‌موقع بارگذاری خواهد شد، ان‌شاءالله!
 

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: 1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد با نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. به‌علّت کمبود وقت نگارنده، گزارش‌های استهلال در وبلاگ درج نمی‌شود.

۰ نظر ۱۹ اسفند ۰۲ ، ۲۳:۴۴
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1444 قمری در ایران

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیست.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1444 قمری، در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1444 در 1 فروردین 1402 - یالوپ


نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1444 قمری، در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی برابر با 22 مارس 2023 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1444 در 2 فروردین 1402 - یالوپ


نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1444 قمری، در غروب پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1444 در 3 فروردین 1402 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 17:23 UTC سه‌شنبه 21 مارس 2023 میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود 14.5 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود 17.5 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، در سراسرِ زمین، ناممکن است.
2- در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی (و 29 شعبان 1444 قمری در ایران) برابر با 22 مارس 2023 میلادی، هلال در سراسر استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و ایلام، و بخش اعظمِ استان‌های کرمانشاه، لرستان، چهار محالّ و بختیاری و فارس، و نیمۀ غربی استان هرمزگان، با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در بقیّۀ استان‌ها و شهرهای ایران نیز، امکان رؤیت هلال با چشم عادی وجود دارد، به‌گونه‌ای که اگر ابر و آلودگی هوا نباشد، هلال مطمئنّاً با چشم عادی دیده می‌شود؛ از این‌رو، پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود
.

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، در سراسرِ زمین، ناممکن است.
2- در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی برابر با 22 مارس 2023 میلادی، هلال در سراسر استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و ایلام، و بخش اعظمِ استان‌های کرمانشاه، لرستان، چهار محالّ و بختیاری و فارس، و نیمۀ غربی استان هرمزگان، با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و بقیّۀ استان‌ها و شهرهای ایران نیز، با مناطق پیش‌گفته، در بیشترِ شب، اشتراک دارند؛ از این‌رو، پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود
.
***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، در سراسرِ زمین، ناممکن است.
2- در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی برابر با 22 مارس 2023 میلادی، هلال در سراسر استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و ایلام، و بخش اعظمِ استان‌های کرمانشاه، لرستان، چهار محالّ و بختیاری و فارس، و نیمۀ غربی استان هرمزگان، با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و بقیّۀ استان‌ها و شهرهای ایران نیز، با مناطق پیش‌گفته، در بخشی از شب، اشتراک دارند؛ از این‌رو، پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود
.
***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی برابر با 22 مارس 2023 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (بیشتر اقیانوس آرام، سراسر آمریکای شمالی و مرکزی، بیشتر آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس، بیشتر آفریقا و اروپا، و بخشی از غرب آسیا) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، در سراسرِ زمین، ناممکن است.
2- در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی (و 29 شعبان 1444 قمری در ایران) برابر با 22 مارس 2023 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح دیده می‌شود و پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود
.
***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب سه‌شنبه 1 فروردین 1402 شمسی برابر با 21 مارس 2023 میلادی، در سراسرِ زمین، ناممکن است.
2- در غروب چهارشنبه 2 فروردین 1402 شمسی (و 29 شعبان 1444 قمری در ایران) برابر با 22 مارس 2023 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح دیده می‌شود و پنجشنبه 3 فروردین 1402 شمسی برابر با 23 مارس 2023 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1444 قمری خواهد بود
.

***

ضمن آرزوی ماه رمضانی سرشار از معنویّت و عبادت، پیشاپیش گوشزد می‌شود ماه مبارک رمضان طبق «مبناهای یکم و پنجم»، سی روزه است و روز عید فطر طبق این دو مبنا، بدون اختلاف، شنبه 2 اردیبهشت 1402 خواهد بود که مطلب آن با جزئیّات و طبق همۀ مبانی، به‌موقع بارگذاری خواهد شد، ان‌شاءالله!

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: 1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد با نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. به‌علّت کمبود وقت نگارنده، گزارش‌های استهلال در وبلاگ درج نمی‌شود.

۰ نظر ۲۷ اسفند ۰۱ ، ۲۰:۴۸
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1443 قمری در ایران

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیست.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1443 قمری، در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1443 در 12 فروردین 1401 - یالوپ


نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1443 قمری، در غروب شنبه 13 فروردین 1401 شمسی برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1443 در 13 فروردین 1401 - یالوپ


نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1443 قمری، در غروب یکشنبه 14 فروردین 1401 شمسی برابر با 3 آوریل 2022 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1443 در 14 فروردین 1401 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 6:24 UTC جمعه 1 آوریل 2022 میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود 16 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود 19.5 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب شنبه 13 فروردین 1401 شمسی (و 29 شعبان 1443 قمری در ایران) برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و یکشنبه 14 فروردین 1401 شمسی برابر با 3 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، و جزایر هاوایی و پلی‌نزی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بیشترِ شب، اشتراک ندارد.
2- در غروب شنبه 13 فروردین 1401 شمسی برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و یکشنبه 14 فروردین 1401 شمسی برابر با 3 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، و جزایر هاوایی و پلی‌نزی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ امّا ایران با مناطقِ غیر مرزیِ محدودۀ نارنجی‌رنگ، یعنی مناطقی که هلال مطمئنّاً با چشم عادی دیده خواهد شد، در بخشی از شب هم، اشتراک ندارد.
2- در غروب شنبه 13 فروردین 1401 شمسی برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و یکشنبه 14 فروردین 1401 شمسی برابر با 3 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، شنبه 13 فروردین 1401 شمسی برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب شنبه 13 فروردین 1401 شمسی (و 30 شعبان 1443 قمری در ایران) برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح و عادی دیده می‌شود و یکشنبه 14 فروردین 1401 شمسی برابر با 3 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- امّا در غروب جمعه 12 فروردین 1401 شمسی برابر با 1 آوریل 2022 میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک (سراسر آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی، و بیشترِ اقیانوس آرام) محقّق می‌شود؛ و از آنجا که در آن محدوده‌ها، مطمئنّاً هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران هم با آن محدوده‌ها، در بخشی از شب مشترک است، شنبه 13 فروردین 1401 شمسی برابر با 2 آوریل 2022 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1443 قمری خواهد بود.

 

ضمن آرزوی ماه رمضانی سرشار از معنویّت و عبادت، پیشاپیش گوشزد می‌شود پایان مبارک رمضان و روز عید فطر، در ایران اختلافی خواهد بود که مطلب آن، به‌موقع بارگذاری خواهد شد، ان‌شاءالله!
 

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: (1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد با نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. گزارش استهلال در کشور ایران در ماه‌های غیر اختلافی یا ماه‌هایی که نتیجۀ استهلال با پیش‌بینیِ اعلام‌شده متفاوت نباشد، در وبلاگ درج نمی‌شود. در هنگام بروز اختلاف، پس از آغاز ماه، «نتیجۀ گزارش‌های استهلال» به انتهای مطلبِ پیش‌بینی رؤیت‌پذیری، و قیدِ «+ نتیجه استهلال» در عنوانِ مطلب، افزوده می‌شود.)

 

۰ نظر ۱۱ فروردين ۰۱ ، ۰۰:۰۲
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1442 قمری در ایران

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیستند.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1442 قمری، در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1442 در 23 فروردین 1400 - یالوپ


نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1442 قمری، در غروب سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1442 در 24 فروردین 1400 - یالوپ


نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1442 قمری، در غروب چهارشنبه 25 فروردین 1400 شمسی برابر با 14 آوریل 2021 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1442 در 25 فروردین 1400 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 2:31 UTC دوشنبه 12 آوریل 2021 میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود 17 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود 21 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری‌زنجانی، مکارم‌شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی (و 30 شعبان 1442 قمری در ایران) برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و چهارشنبه 25 فروردین 1400 شمسی برابر با 14 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در سراسرِ ایران ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، و بخشی از آمریکای مرکزی و شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بیشترِ شب، اشتراک ندارد.
2- در غروب سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و چهارشنبه 25 فروردین 1400 شمسی برابر با 14 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- امّا در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، و بخشی از آمریکای مرکزی و شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ و از آنجا که در محدوده‌های سبز و نارنجی‌رنگ، مطمئنّاً هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران هم در بخشی از شب با آن محدودۀ رؤیت هلال مشترک است، سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز اقیانوس آرام) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- در غروب سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی (و 30 شعبان 1442 قمری در ایران) برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح و عادی دیده می‌شود و چهارشنبه 25 فروردین 1400 شمسی برابر با 14 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری‌همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
2- امّا در غروب دوشنبه 23 فروردین 1400 شمسی برابر با 12 آوریل 2021 میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک (بیشترِ اقیانوس آرام، سراسر آمریکای مرکزی، بیشترِ آمریکای جنوبی و شمالی، و بخشی از اقیانوس اطلس) محقّق می‌شود؛ و از آنجا که در آن محدوده‌ها، مطمئنّاً هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران هم در بخشی از شب با آن محدوده‌های رؤیت هلال مشترک است، سه‌شنبه 24 فروردین 1400 شمسی برابر با 13 آوریل 2021 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1442 قمری خواهد بود.

 

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: (1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد توسّط نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. گزارش استهلال در کشور ایران در ماه‌های غیر اختلافی یا ماه‌هایی که نتیجۀ استهلال با پیش‌بینیِ اعلام‌شده متفاوت نباشد، در وبلاگ درج نمی‌شود. در موارد بروز اختلاف، پس از آغاز ماه، «نتیجۀ گزارش‌های استهلال» به انتهای مطلبِ پیش‌بینی رؤیت‌پذیری، و قیدِ «+ نتیجه استهلال» در عنوانِ مطلب، افزوده می‌شود.)

۰ نظر ۲۱ فروردين ۰۰ ، ۲۳:۲۶
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1441 قمری در ایران و جهان

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیستند.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1441 قمری، در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1441 در 4 اردیبهشت 1399 - یالوپ


نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1441 قمری، در غروب جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1441 در 5 اردیبهشت 1399 - یالوپ


نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1441 قمری، در غروب شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1441 در 6 اردیبهشت 1399 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 2:26 UTC پنجشنبه 23 آوریل 2020 میلادی رخ می‌دهد؛ ولی حدود 16.5 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و نزدیک به 21 ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

رؤیت‌پذیری هلال (برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی) بنا بر مبانی مختلف فقهی چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است نام مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید. در پایان مبناهایی که چند بند دارند، برای راهنمایی بیشتر، ذکر شده که ایران، جزء مناطق کدام بند است.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری‌زنجانی، مکارم‌شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک یعنی مرکز اقیانوس آرام (جزایر توکلاو، جزایر فینیکس، جزیره‌های هاولند و بیکر، جزایر کوک، جزایر لاین، جزایر هاوایی و مناطق دریایی میان آنها) به‌راحتی محقّق می‌شود و در همان محدوده، جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
2- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک یعنی بخش‌های میانی و شرقی اقیانوس آرام (جزایر پلی‌نزی فرانسه، جزیره‌های پیت‌کرن، گالاپاگوس، کوکوس، کلیپرتون، رویلیاخیخدو، و مناطق دریایی میان آنها) و شمال‌غربی آمریکای جنوبی (سراسر اکوادور، غرب و جنوب‌غربی کلمبیا، شمال و شمال‌غربی پرو) و سراسر آمریکای مرکزی (کشورهای پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، السالوادور، هندوراس، گواتمالا و بلیز) و جنوب‌غربی آمریکای شمالی (تقریباً سراسر مکزیک، مگر نوار باریکی از شمال‌شرقی آن) ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، در آن محدوده نیز جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود. [در مناطق مرزی (غرب و جنوب‌غربی کلمبیا، شمال و شمال‌غربی پرو، شمال و شمال‌شرقی مکزیک) استهلال، تعیین‌کننده است و اگر هلال رؤیت نشود، به مناطق بند 3 ملحق خواهند شد.]
3- غیر از مناطق بندهای 1 و 2، در بیشترِ مناطق زمین (بقیّۀ آمریکای شمالی و جنوبی و قارّه‌های آفریقا و اروپا و آسیا و اقیانوسیّه غیر از مناطقی که در بند 4 گفته می‌شود)، در غروب جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی (و 30 شعبان 1441 قمری در ایران و عراق) برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، هلال با چشم عادی دیده می‌شود و شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
4- در محدوده‌های صورتی و آبی و بی‌رنگ نقشۀ دو یعنی نواری از جنوب اقیانوس هند (جزیرۀ هِرد و جزایر مک‌دونالد و مناطق دریایی اطراف آنها) و بخشی از جنوب اقیانوسیّه (نیمۀ جنوبی نیوزیلند و مناطق دریایی اطراف آن) و منتهاالیه شمال‌شرقی آسیا [شبه‌جزیرۀ کامچاتکا (به‌جز بخشی از جنوب آن) و مناطق بالاتر)] در غروب شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، هلال با چشم عادی دیده می‌شود و یکشنبه 7 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 26 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
(کشور ایران، جزء مناطق بند 3 است.)

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک یعنی مرکز اقیانوس آرام (جزایر توکلاو، جزایر فینیکس، جزیره‌های هاولند و بیکر، جزایر کوک، جزایر لاین، جزایر هاوایی و مناطق دریایی میان آنها) به‌راحتی محقّق می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک یعنی بخش‌های میانی و شرقی اقیانوس آرام (جزایر پلی‌نزی فرانسه، جزیره‌های پیت‌کرن، گالاپاگوس، کوکوس، کلیپرتون، رویلیاخیخدو، و مناطق دریایی میان آنها) و شمال‌غربی آمریکای جنوبی (سراسر اکوادور، غرب و جنوب‌غربی کلمبیا، شمال و شمال‌غربی پرو) و سراسر آمریکای مرکزی (کشورهای پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، السالوادور، هندوراس، گواتمالا و بلیز) و جنوب‌غربی آمریکای شمالی (تقریباً سراسر مکزیک، مگر نوار باریکی از شمال‌شرقی آن) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و از آنجا که هلال در نقاط غیر مرزی، مطمئنّاً با چشم عادی دیده خواهد شد، برای سراسر قارّۀ آمریکا و بیشترِ اقیانوس اطلس و بخشی از غرب آفریقا [سراسر کشورهای غنا، ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون، گینه، گینۀ بیسائو، گامبیا، سنگال، موریتانی، صحرای غربی، بیشترِ کشورهای بورکینافاسو و مالی و مراکش (به‌جز بخشی از شرق آنها)، اندکی از غرب الجزایر، و جزایر و مناطق دریایی غربی‌تر از آنها] که در بیشترِ شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
2- برای دیگر مناطق زمین (غیر از مناطق بند 1)، شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
(کشور ایران، جزء مناطق بند 2 است.)

***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک یعنی مرکز اقیانوس آرام (جزایر توکلاو، جزایر فینیکس، جزیره‌های هاولند و بیکر، جزایر کوک، جزایر لاین، جزایر هاوایی و مناطق دریایی میان آنها) به‌راحتی محقّق می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک یعنی بخش‌های میانی و شرقی اقیانوس آرام (جزایر پلی‌نزی فرانسه، جزیره‌های پیت‌کرن، گالاپاگوس، کوکوس، کلیپرتون، رویلیاخیخدو، و مناطق دریایی میان آنها) و شمال‌غربی آمریکای جنوبی (سراسر اکوادور، غرب و جنوب‌غربی کلمبیا، شمال و شمال‌غربی پرو) و سراسر آمریکای مرکزی (کشورهای پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، السالوادور، هندوراس، گواتمالا و بلیز) و جنوب‌غربی آمریکای شمالی (تقریباً سراسر مکزیک، مگر نوار باریکی از شمال‌شرقی آن) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است و از آنجا که هلال در نقاط غیر مرزی، مطمئنّاً با چشم عادی دیده خواهد شد، برای سراسر قارّه‌های آمریکا و آفریقا و اروپا و غرب آسیا [بیشترِ هند (به‌جز منطقۀ شرقی‌تر از بنگلادش)، غرب بنگلادش، سراسر کشورهای نپال، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، غرب چین (غربی‌تر از خطّ واصلِ منطقۀ کیونگ‌زی‌ژیانگ نزدیک مرز چین با شرق نپال - منطقۀ بوزیدون‌ژیانگ در استان آق‌سو نزدیک مرز چین با شرق قرقیزستان)، بیشترِ قزّاقستان (به‌جز شرقی‌تر از خطّ واصلِ کوه بایانکُل - شهر تالدی‌قورغان - شهر نورسلطان - شهر ساومالکُل)، غرب روسیه (غربی‌تر از خطّ واصلِ شهرهای گلیادیانسکویی - یکاترینبورگ - پرم)، و همۀ مناطق و کشورهای غربی‌تر از مناطقی که نام برده‌شد.] و بیشترِ اقیانوس هند که در بخشی از شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
2- برای دیگر مناطق زمین (غیر از مناطق بند 1)، شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
(کشور ایران، جزء مناطق بند 1 است.)

***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک یعنی مرکز اقیانوس آرام (جزایر توکلاو، جزایر فینیکس، جزیره‌های هاولند و بیکر، جزایر کوک، جزایر لاین، جزایر هاوایی و مناطق دریایی میان آنها) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای همۀ نقاط زمین، جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک یعنی اقیانوس آرام و بیشترِ آمریکای جنوبی [به‌جز «جنوب و جنوب‌شرقی اروگوئه (پایین‌تر از خطّ واصلِ روستای پلاسیدو روساس - شهر ساراندی دل یی - شهر کارملو)، دوسومِ جنوبی آرژانتین (پایین‌تر از خطّ واصلِ شهرهای بوئنوس آیرس - خنرال پیکو - لاس اُویجاس)، نیمۀ جنوبی شیلی (پایین‌تر از خطّ واصلِ شهرهای هوپیل - کیورانایلاهیو)»] و سراسر آمریکای مرکزی (کشورهای پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، السالوادور، هندوراس، گواتمالا و بلیز) و بخشی از آمریکای شمالی [سراسر کشورهای مکزیک، جامائیکا، جمهوری دومینیکن، هائیتی، کوبا، باهاما، بیشترِ ایالات متّحدۀ آمریکا (به‌جز شمال‌شرقی‌تر از خطّ واصل شهرهای واشینگتن دی.سی. - شیکاگو - مایلز سیتیِ مونتانا - رکسفوردِ مونتانا)، اندکی از جنوب‌غربی کانادا (جنوب‌غربی‌تر از خطّ واصلِ شهرهای کلونا - نامو - تاسو)] و بخشی از اقیانوس اطلس (جزیره‌های ترینداد و مارتین واز، اسنشن، فرناندو دی نورونیا، سنت پیتر و سنت پاول، برمودا، و مناطق دریایی اطراف آنها) ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، تنها در همان محدوده‌ها جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود. [در مناطق مرزی (اطراف خطّ واصل‌های پیش‌گفته در اروگوئه و آرژانتین و شیلی و ایالات متّحدۀ آمریکا و کانادا، و جزیره‌های ترینداد و مارتین واز، اسنشن، برمودا) استهلال، تعیین‌کننده است و اگر هلال با چشم مسلّح رؤیت نشود، به مناطق بند 2 ملحق خواهند شد.]
2- غیر از مناطق بند 1، در بیشترِ مناطق زمین (بقیّۀ آمریکای شمالی و جنوبی و قارّه‌های آفریقا و اروپا و آسیا و اقیانوسیّه)، در غروب جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی (و 30 شعبان 1441 قمری در ایران و عراق) برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
(کشور ایران، جزء مناطق بند 2 است.)

***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری‌همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 23 آوریل 2020 میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک یعنی اقیانوس آرام و بیشترِ آمریکای جنوبی [به‌جز «جنوب و جنوب‌شرقی اروگوئه (پایین‌تر از خطّ واصلِ روستای پلاسیدو روساس - شهر ساراندی دل یی - شهر کارملو)، دوسومِ جنوبی آرژانتین (پایین‌تر از خطّ واصلِ شهرهای بوئنوس آیرس - خنرال پیکو - لاس اُویجاس)، نیمۀ جنوبی شیلی (پایین‌تر از خطّ واصلِ شهرهای هوپیل - کیورانایلاهیو)»] و سراسر آمریکای مرکزی (کشورهای پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، السالوادور، هندوراس، گواتمالا و بلیز) و بخشی از آمریکای شمالی [سراسر کشورهای مکزیک، جامائیکا، جمهوری دومینیکن، هائیتی، کوبا، باهاما، بیشترِ ایالات متّحدۀ آمریکا (به‌جز شمال‌شرقی‌تر از خطّ واصل شهرهای واشینگتن دی.سی. - شیکاگو - مایلز سیتیِ مونتانا - رکسفوردِ مونتانا)، اندکی از جنوب‌غربی کانادا (جنوب‌غربی‌تر از خطّ واصلِ شهرهای کلونا - نامو - تاسو)] و بخشی از اقیانوس اطلس (جزیره‌های ترینداد و مارتین واز، اسنشن، فرناندو دی نورونیا، سنت پیتر و سنت پاول، برمودا، و مناطق دریایی اطراف آنها) ممکن است و از آنجا که در مناطق غیر مرزی قطعاً هلال با چشم مسلّح رؤیت می‌شود، در بیشترِ مناطق زمین (غیر از مناطق بند 2) که در بخشی از شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، جمعه 5 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 24 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
2- برای بخشی از قارّۀ اقیانوسیّه (سراسر نیوزیلند، جزیره‌های چاتام، کرمادک، نورفک، وانواتو، فیجی، تووالو، سلیمان، گیلبرت، مارشال، ویک، و مناطق دریایی اطراف آنها) و اندکی از شمال‌شرقی آسیا (اندکی از شمال‌شرقی ژاپن، دریای اختسک، جزیرۀ ساخالین و بخشی از جنوب‌شرقی روسیه در نزدیکی آن، شبه‌جزیرۀ کامچاتکا)، شنبه 6 اردیبهشت 1399 شمسی برابر با 25 آوریل 2020 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1441 قمری خواهد بود.
(کشور ایران، جزء مناطق بند 1 است.)

 

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: (1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد توسّط نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. گزارش استهلال در کشور ایران در ماه‌های غیر اختلافی یا ماه‌هایی که نتیجۀ استهلال با پیش‌بینیِ اعلام‌شده متفاوت نباشد، در وبلاگ درج نمی‌شود. در موارد بروز اختلاف، پس از آغاز ماه، «نتیجۀ گزارش‌های استهلال» به انتهای مطلبِ پیش‌بینی رؤیت‌پذیری، و قیدِ «+ نتیجه استهلال» در عنوانِ مطلب، افزوده می‌شود.)

۰ نظر ۰۴ ارديبهشت ۹۹ ، ۰۰:۱۰
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1440 قمری در ایران و جهان

 

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشأت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند.(معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از 60 درجه پاسخ‌گو نیستند.)

به تصاویر زیر بنگرید:

نقشۀ یک) نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1440 قمری، در غروب شنبه 14 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 4 می 2019 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1440 در 14 اردیبهشت 1398 - یالوپ


نقشۀ دو) نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1440 قمری، در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1440 در 15 اردیبهشت 1398 - یالوپ


نقشۀ سه) نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1440 قمری، در غروب دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1440 در 16 اردیبهشت 1398 - یالوپ

توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:

در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد(شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی(شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است.(زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است.(زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)

 

نتیجه‌گیری*:

مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت 22:45 UTC شنبه 4 می 2019 میلادی رخ می‌دهد؛ ولی بیش از 14 ساعت برای امکان رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود 18 ساعت برای امکان رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.

رؤیت‌پذیری هلال(برای محدودۀ عرض جغرافیایی 60 درجۀ جنوبی تا 60 درجۀ شمالی) بنا بر مبانی مختلف فقهی چنین پیش‌بینی می‌شود:

(کافی است نام مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید. در پایان مبناهایی که چند بند دارند، برای راهنمایی بیشتر، ذکر شده که ایران، جزء مناطق کدام بند است.)

 

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری‌زنجانی، مکارم‌شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو یعنی اقیانوس آرام و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و مرکزی و شمالی[اندکی از شمال شیلی(شهر آنتوفاگاستا و بالاتر)، نیمۀ شمالی برزیل(بالاتر و غربی‌تر از شهرهای گویانیا، برازیلیا، ترسینا)، سراسر کشورهای بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام، گویانِ فرانسه، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادور، گواتمالا، بلیز، دومینیکن، هائیتی، جامائیکا، کوبا، باهاما، مکزیک، دریای کارائیب، خلیج مکزیک، جنوب ایالات متّحده آمریکا(شهرهای میامی، تالاهاسی، جکسونِ میسیسیپی، دالاس، سانتافۀ نیومکزیکو، لاس‌وگاس، کارسون‌سیتیِ نوادا، ساکرامنتوی کالیفرنیا و شهرهای جنوبی‌تر از آنها) و مناطق غربی‌تر از آنها] به‌راحتی محقّق می‌شود و در همان محدوده، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

2- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس و نواری از غرب آفریقا[محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ دو یعنی منتهاالیه شمال‌غربی آنگولا(شهر لوآندا و بالاتر از آن)، منتهاالیه غرب جمهوری دمکراتیک کنگو(شهرهای ماتادی و بوما و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی جمهوری کنگو(شهرهای سیبیتی و لوبومو و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی کامرون(شهرهای یائونده و دوالا و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی نیجریّه(شهرهای آبوجا و ناساراوا و جنوب‌غربی از آنها)، نیمۀ جنوب‌غربی مالی(جنوب‌غربی‌تر از شهر دیره)، نیمۀ جنوب‌غربی موریتانی(شهرهای ولاته و وادان و جنوب‌غربی تر از آنها)، جنوب‌غربی صحرای غربی(جنوب‌غربی‌تر از شهر بئر انزران)، سراسر کشورهای گابون، بنین، توگو، غنا، بورکینافاسو، ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون، گینه، گینۀ بیسائو، گامبیا، سنگال، نیمۀ شمالی شیلی(شهر پوئرتومونت و بالاتر)، نیمۀ شمالی آرژانتین(شهرهای باریلوچه و باهیابلانکا و بالاتر)، سراسر کشورهای اروگوئه و پاراگوئه، بقیّۀ برزیل(غیر از مناطق بند 1 آن)، بقیّۀ ایالات متّحدۀ آمریکا(غیر از مناطق بند 1 آن) به‌جز منتهاالیه شمال‌شرقی آن(یعنی شهرهای مون‌پلیۀ ورمانت و آگوستای مِین و اطراف آنها)، جنوب‌غربی کانادا(شهرهای رجاینا، رد دیر، پرنس جرجِ بریتیش کلمبیا و جنوب‌غربی‌تر از آنها)] ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، در آن محدوده نیز دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.[چنانچه در مناطق مرزی(غرب آفریقا، مناطق میانی کشورهای آرژانتین و شیلی، شمال ایالات متّحدۀ آمریکا و جنوب‌غربی کانادا) هلال رؤیت نشود، به مناطق بند 3 ملحق خواهندشد.]

3- غیر از مناطق بندهای 1 و 2، برای بقیّۀ مناطق زمین(قارّه‌های آفریقا و اروپا و آسیا و اقیانوسیّه)، در غروب دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی(و 30 شعبان 1440 قمری در ایران و عراق و عربستان) برابر با 6 می 2019 میلادی، هلال با چشم عادی دیده می‌شود و سه‌شنبه 17 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 7 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

(کشور ایران، جزء مناطق بند 3 است.)

***

 

مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو یعنی اقیانوس آرام و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و مرکزی و شمالی[اندکی از شمال شیلی(شهر آنتوفاگاستا و بالاتر)، نیمۀ شمالی برزیل(بالاتر و غربی‌تر از شهرهای گویانیا، برازیلیا، ترسینا)، سراسر کشورهای بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام، گویانِ فرانسه، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادور، گواتمالا، بلیز، دومینیکن، هائیتی، جامائیکا، کوبا، باهاما، مکزیک، دریای کارائیب، خلیج مکزیک، جنوب ایالات متّحده آمریکا(شهرهای میامی، تالاهاسی، جکسونِ میسیسیپی، دالاس، سانتافۀ نیومکزیکو، لاس‌وگاس، کارسون‌سیتیِ نوادا، ساکرامنتوی کالیفرنیا و شهرهای جنوبی‌تر از آنها) و مناطق غربی‌تر از آنها] به‌راحتی محقّق می‌شود و در همان محدوده و سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی و بیشترِ آفریقا به‌جز نواری از شرق آن(یعنی سراسر کشورهای ماداگاسکار، سومالی، اتیوپی، جیبوتی، اریتره، نیمۀ شرقی کشورهای کنیا و مصر، شمال‌شرقی سودان) و غرب و جنوب‌غربی اروپا(سراسر کشورهای ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، سوئیس، فرانسه، بلژیک، انگلستان، ایرلند، جنوب‌غربی کشورهای اتریش، آلمان، هلند) که در بیشترِ شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک است، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

2- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس و نواری از غرب آفریقا[محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ دو یعنی منتهاالیه شمال‌غربی آنگولا(شهر لوآندا و بالاتر از آن)، منتهاالیه غرب جمهوری دمکراتیک کنگو(شهرهای ماتادی و بوما و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی جمهوری کنگو(شهرهای سیبیتی و لوبومو و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی کامرون(شهرهای یائونده و دوالا و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی نیجریّه(شهرهای آبوجا و ناساراوا و جنوب‌غربی از آنها)، نیمۀ جنوب‌غربی مالی(جنوب‌غربی‌تر از شهر دیره)، نیمۀ جنوب‌غربی موریتانی(شهرهای ولاته و وادان و جنوب‌غربی تر از آنها)، جنوب‌غربی صحرای غربی(جنوب‌غربی‌تر از شهر بئر انزران)، سراسر کشورهای گابون، بنین، توگو، غنا، بورکینافاسو، ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون، گینه، گینۀ بیسائو، گامبیا، سنگال، نیمۀ شمالی شیلی(شهر پوئرتومونت و بالاتر)، نیمۀ شمالی آرژانتین(شهرهای باریلوچه و باهیابلانکا و بالاتر)، سراسر کشورهای اروگوئه و پاراگوئه، بقیّۀ برزیل(غیر از مناطق بند 1 آن)، بقیّۀ ایالات متّحدۀ آمریکا(غیر از مناطق بند 1 آن) به‌جز منتهاالیه شمال‌شرقی آن(یعنی شهرهای مون‌پلیۀ ورمانت و آگوستای مِین و اطراف آنها)، جنوب‌غربی کانادا(شهرهای رجاینا، رد دیر، پرنس جرجِ بریتیش کلمبیا و جنوب‌غربی‌تر از آنها)] ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، در آن محدوده و سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی و سراسر آفریقا و اروپا و خاورمیانه و بخشی از آسیای مرکزی(تقریباً سراسر کشورهای سریلانکا، هند، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، غرب نپال، جنوب‌غربی کشورهای قرقیزستان و قزّاقستان، شهرهای اوفا و ایژوسکِ روسیه و کشورها و مناطق غربی‌تر از آنها) که در بیشترِ شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک است، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

3- برای سایر مناطق زمین(غیر از مناطق بندهای 1 و 2)، سه‌شنبه 17 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 7 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

(کشور ایران، جزء مناطق بند 2 است.)

***

 

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو یعنی اقیانوس آرام و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و مرکزی و شمالی[اندکی از شمال شیلی(شهر آنتوفاگاستا و بالاتر)، نیمۀ شمالی برزیل(بالاتر و غربی‌تر از شهرهای گویانیا، برازیلیا، ترسینا)، سراسر کشورهای بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام، گویانِ فرانسه، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادور، گواتمالا، بلیز، دومینیکن، هائیتی، جامائیکا، کوبا، باهاما، مکزیک، دریای کارائیب، خلیج مکزیک، جنوب ایالات متّحده آمریکا(شهرهای میامی، تالاهاسی، جکسونِ میسیسیپی، دالاس، سانتافۀ نیومکزیکو، لاس‌وگاس، کارسون‌سیتیِ نوادا، ساکرامنتوی کالیفرنیا و شهرهای جنوبی‌تر از آنها) و مناطق غربی‌تر از آنها] به‌راحتی محقّق می‌شود و در همان محدوده و سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی و سراسر آفریقا و اروپا و خاورمیانه و بیشترِ آسیا به‌جز شمال‌شرقی آسیا[یعنی کشورهای کره شمالی، کره جنوبی، ژاپن، شمال‌شرقی چین(شهرهای دالیان، هولوداو، چی‌فنگ، شیلین‌گل، و مناطق شرقی‌تر از آنها)، و نوار شرقی روسیه(شرقی‌تر از دریاچۀ بایکال، و شبه‌جزیرۀ کامچاتکا)] و بخشی از اقیانوسیّه(بیشترِ استرالیا به‌جز اندکی از شرق آن) که در بخشی از شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

2- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس و نواری از غرب آفریقا[محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ دو یعنی منتهاالیه شمال‌غربی آنگولا(شهر لوآندا و بالاتر از آن)، منتهاالیه غرب جمهوری دمکراتیک کنگو(شهرهای ماتادی و بوما و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی جمهوری کنگو(شهرهای سیبیتی و لوبومو و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی کامرون(شهرهای یائونده و دوالا و غربی‌تر از آنها)، جنوب‌غربی نیجریّه(شهرهای آبوجا و ناساراوا و جنوب‌غربی از آنها)، نیمۀ جنوب‌غربی مالی(جنوب‌غربی‌تر از شهر دیره)، نیمۀ جنوب‌غربی موریتانی(شهرهای ولاته و وادان و جنوب‌غربی تر از آنها)، جنوب‌غربی صحرای غربی(جنوب‌غربی‌تر از شهر بئر انزران)، سراسر کشورهای گابون، بنین، توگو، غنا، بورکینافاسو، ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون، گینه، گینۀ بیسائو، گامبیا، سنگال، نیمۀ شمالی شیلی(شهر پوئرتومونت و بالاتر)، نیمۀ شمالی آرژانتین(شهرهای باریلوچه و باهیابلانکا و بالاتر)، سراسر کشورهای اروگوئه و پاراگوئه، بقیّۀ برزیل(غیر از مناطق بند 1 آن)، بقیّۀ ایالات متّحدۀ آمریکا(غیر از مناطق بند 1 آن) به‌جز منتهاالیه شمال‌شرقی آن(یعنی شهرهای مون‌پلیۀ ورمانت و آگوستای مِین و اطراف آنها)، جنوب‌غربی کانادا(شهرهای رجاینا، رد دیر، پرنس جرجِ بریتیش کلمبیا و جنوب‌غربی‌تر از آنها)] ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، برای همۀ نقاط زمین، چون در بخشی از شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

(کشور ایران، جزء مناطق بند 1 است.)

***

 

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)

1- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو یعنی اقیانوس آرام و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و مرکزی و شمالی[اندکی از شمال شیلی(شهر آنتوفاگاستا و بالاتر)، نیمۀ شمالی برزیل(بالاتر و غربی‌تر از شهرهای گویانیا، برازیلیا، ترسینا)، سراسر کشورهای بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام، گویانِ فرانسه، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادور، گواتمالا، بلیز، دومینیکن، هائیتی، جامائیکا، کوبا، باهاما، مکزیک، دریای کارائیب، خلیج مکزیک، جنوب ایالات متّحده آمریکا(شهرهای میامی، تالاهاسی، جکسونِ میسیسیپی، دالاس، سانتافۀ نیومکزیکو، لاس‌وگاس، کارسون‌سیتیِ نوادا، ساکرامنتوی کالیفرنیا و شهرهای جنوبی‌تر از آنها) و مناطق غربی‌تر از آنها] به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای همۀ نقاط زمین، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

***

 

مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو یعنی سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی و تقریباً سراسر آفریقا و اندکی از جنوب‌غربی اروپا(کشورهای اسپانیا و پرتغال) و اندکی از جنوب‌غربی خاورمیانه(کشور یمن و جنوب‌غربی عربستان) ممکن است که چنانچه هلال رؤیت شود، تنها در همان محدوده‌ها دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

2- غیر از مناطق بند 1، در بقیّۀ مناطق زمین(سراسر قارّه‌های اروپا و آسیا و اقیانوسیّه)، در غروب دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی(و 30 شعبان 1440 قمری در ایران و عراق و عربستان) برابر با 6 می 2019 میلادی، هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و سه‌شنبه 17 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 7 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

(کشور ایران، جزء مناطق بند 2 است.)

تذکّر مهمّ: گفتنی است که برخی از کارشناسان رؤیت هلال با معیارهای دیگری پیش‌بینی کرده‌اند که در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی، با فراهم‌بودن شرایط مناسب جوّی، امکان رؤیت هلال با تلسکوپ‌ها و دوربین‌های قوی در جنوب و جنوب‌غربی ایران(شهرهای ساحلی دریای عمان و خلیج فارس، استان‌های هرمزگان، فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه، و مناطق جنوبی استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان) وجود دارد که چنانچه هلال رؤیت شود، تنها در محلّ‌های رؤیت و محدودۀ نزدیک به آنها، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود؛ ولی با توجّه به مبنای «اشتراط اتّحاد افق»، تعمیم آن برای سراسر ایران(به‌ویژه برای شمال و شمال‌شرقی کشور) پذیرفتنی نیست؛ مگر از «حکم حاکم» استفاده شود.

***

 

مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری‌همدانی)

1- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه 15 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 5 می 2019 میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو یعنی سراسر آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی و تقریباً سراسر آفریقا و اندکی از جنوب‌غربی اروپا(کشورهای اسپانیا و پرتغال) و اندکی از جنوب‌غربی خاورمیانه(کشور یمن و جنوب‌غربی عربستان) ممکن است و از آنجا که در مناطق غیر مرزی قطعاً هلال با چشم مسلّح رؤیت می‌شود، برای همۀ نقاط زمین، چون در بخشی از شب با محدودۀ رؤیت هلال مشترک‌اند، دوشنبه 16 اردیبهشت 1398 شمسی برابر با 6 می 2019 میلادی، روز اوّل ماه مبارک رمضان 1440 قمری خواهدبود.

 

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:

http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

 

http://aasemaan25.blog.ir/post/Helal-Chashm-Ofoq

 

پی‌نوشت:

*: (1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد توسّط نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. گزارش استهلال در کشور ایران در ماه‌های غیر اختلافی یا ماه‌هایی که نتیجۀ استهلال با پیش‌بینیِ اعلام‌شده متفاوت نباشد، در وبلاگ درج نمی‌شود. در موارد بروز اختلاف، پس از آغاز ماه، «نتیجۀ گزارش‌های استهلال» به انتهای مطلبِ پیش‌بینی رؤیت‌پذیری، و قیدِ «+ نتیجه استهلال» در عنوانِ مطلب، افزوده می‌شود.)

 
۲ نظر ۱۲ ارديبهشت ۹۸ ، ۰۴:۳۰
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

فتاوا و احکام رؤیت هلال - بخش یکم: مبانی «رؤیت هلال با چشم عادی یا مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن»

 

اختلاف مبانی فقهیِ مراجع عظام تقلید دربارۀ «راه‌های ثابت‌شدن اوّل ماه»، در آغاز ماه‌های قمری تأثیرگذار است. در این بحث، آنچه تأثیر بیشتری دارد، دو مبنای «رؤیت هلال با چشم عادی یا مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن» است که در این مطلب، فتاوای مراجع در این دو بخش، ذکر و جمع‌بندی می‌شود. (کوشیده شده جدیدترین نظر مراجع لحاظ شود و برای هر فتوا، لینکِ «معتبرترین منبع» در اینترنت داده شود.)

تذکّر: با آرزوی طول عمر برای مراجع بزرگوار تقلید، ابتدا فتاوای مراجع درگذشته به‌ترتیب سالِ درگذشت ذکر می‌شود و سپس، فتاوای مراجع کنونی به‌ترتیب الفبایی نام خانوادگی. همچنین با حفظ احترام برای حضرات آیات عظام و مراجع بزرگوار، برای آسانی در خواندن و جلوگیری از تکرار پیش از هر فتوا، لقبِ «حضرت آیت‌الله العظمی آقای» از جلوی نام هر مرجع، حذف شده‌است.

 
الف) «رؤیت هلال با چشم عادی یا مسلّح»
1. امام‌خمینی(ره):
* «اول ماه به پنج چیز ثابت می شود:‏ اول: آن که خود انسان ماه را ببیند.‏ ...» [مسئلۀ 1730 رساله]
* «‏‏رؤیت هلال با وسایل مستحدثه اعتبار ندارد؛ پس اگر با بعضی از وسایل‏‎ ‎‏بزرگ کننده یا نزدیک آورنده مانند تلسکوپ مثلاً ببیند، ولی بدون وسیله، هلال،‏‎ ‎‏قابل رؤیت نباشد، حکم به اول ماه نمی شود. پس معیار رؤیت با چشم، بدون وسیلۀ‏‎ ‎‏نزدیک آورنده یا بزرگ کننده است. البته اگر با وسیله ای آن را ببیند و جای آن را‏‎ ‎‏بداند سپس با چشم -بدون وسیله- آن را رؤیت نماید، حکم به اول ماه می شود.‏‎ ‎‏و همچنین است حال در این که رؤیت خسوف و کسوف با وسایل جدید اعتبار ندارد،‏‎ ‎‏پس اگر کسوف واضح نباشد مگر به وسایل جدید و چشم غیر مسلّح آن را نبیند، اثری‏‎ ‎‏بر آن مترتب نمی شود.» [ترجمۀ تحریر الوسیلة، ج 2، ص 674، م 18]‏
 
2. خویی(ره):
* «اول ماه به چهار چيز ثابت مى شود: اول- آن كه خود انسان ماه را ببيند. ...» [مسئلۀ 1739 رساله]
 
3. گلپایگانی(ره):
* «اول ماه به پنج چيز ثابت می‌شود: اول - آن كه خود انسان ماه را ببيند. ...» [مسئلۀ 1739 رساله]
 
4. سیّدمحمّد صدر(ره):
* «یثبت الهلال بعدّة طرق: أوّلاً: العلم الحاصل من الرؤیة. ...» [منهج الصالحین، ج 2، ص 30]
* «ثبوت الهلال بالمرصد الفلکيّ لیس بحجّة، و إنّما لا بدّ من رؤیة العین المجرّدة الطبیعیّة. و کذا لو کانت العین المجرّدة لشخص أعلی مستوی من البصر الطبیعيّ علی الأحوط. فإن لم یثبت بالعین المجرّدة الطبیعیّة، کان حکم إکمال العدّة ساري المفعول.» [منهج الصالحین، ج 2، ص 287، م 1040]
 
5. محمّد فاضل لنکرانی(ره):
* «اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود: اوّل: آنكه خود انسان ماه را ببيند. ...» [مسئلۀ 1780 رساله]
* «در رؤيت هلال فرقى بين چشم غيرمسلح و چشم مسلح نمى كند و از اين جهت رؤيت با تلسكوپ هم كافى است همان طور كه با عينك، دوربين شكارى و مانند آنها كافى است.» [فتوای جدید در 24 ماه مبارک رمضان 1425 ق]
 
6. محمّدتقی بهجت(ره):
* «اول ماه به پنج طريق ثابت مى شود: اول: خود انسان ماه را ببيند. ...» [رساله]
 
تذکّر: برای آنچه مشهور شده که ایشان قائل به «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» بوده‌اند، منبع معتبر و مستندی پیدا نشد و گردآورنده در پرسش از دفتر ایشان در قم (هنگام نگارش نخست این مطلب در اسفند 1397)، پاسخ گرفت که «ایشان قائل به کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح نبوده‌اند و استفاده از ابزار و چشم مسلّح برای یافتن جای هلال را بی‌اشکال می‌دانستند؛ ولی پس از یافتن، لازم می‌دانستند که هلال با چشم عادی هم دیده شود.»
در اردیبهشت 1401 در پایگاه اطّلاع‌رسانی «مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله بهجت(ره)» مطلبی دربارۀ «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» از نظر ایشان، قرار گرفته که می‌توانید آن را در این لینک بخوانید: «رؤیت هلال با چشم مسلّح»
گردآورنده در پرسش مجدّد از دفتر ایشان در قم (هنگام ویرایش سوم این مطلب در اسفند 1401)، پاسخ گرفت که «ایشان قائل به کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح بوده‌اند، به‌شرطی که از قول بینندگان با چشم مسلّح، اطمینان پیدا شود.»
 
با توجّه به اختلاف نظر میان شاگردان ایشان و پاسخ‌دهندگان دفتر، از این پس، نام معظّمٌ‌له(ره) در هیچ‌کدام از مبناهای یکم و پنجم آورده نمی‌شود؛ مقلّدان ایشان طبق برداشت خودشان، به یکی از این دو مبنا رجوع کنند.
 
7. سیّدمحمود هاشمی شاهرودی(ره):
* «اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود: اوّل- آنكه خود انسان ماه را ببيند. ...» [رساله، ص 366، م 1739]
* «س: آیا رؤیت با چشم مسلح(دوربین و تلسکوپ) در حالی که همان هلال با چشم غیر مسلح رؤیت نمی‌شود، اول ماه را ثابت شرعاً می‌‌کند؟
ج: رؤیت هلال، تنها با چشم غیر مسلح و یا دوربین‌های متعارف ثابت می‌شود.» [استفتائات روزه در سایت فارسی]
* «س: هل تكفي رؤية الهلال بمثل الاجهزة الفلكية و الراصدات العلمية أم يشترط الرؤية بالعين مجردة؟
ج: اذا كان المقصود الاستفادة من المنظار في رؤية الهلال، فالظاهر هو كفايته ولكن لايكفي ما يسمى بالتلسكوب.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
* «تكفي الرؤية بالنواظير المتعارفة و لا يثبت بالتلسكوب.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
 
8. سیّدمحمّدسعید حکیم(ره):
* «هلال ماه به چند طريق ثابت می‌شود: 1) شخصاً ماه را ببيند. ...» [رساله، ص 262، م 1364]
* «س: المفهوم من الرسائل العملية للعلماء(رضوان الله عليهم) أنه لا يجوز الاعتماد على أجهزة الرصد الفلكي في ثبوت هلال شهر رمضان، فهل ينطبق هذا الأمر على بقية شهور السنة القمرية لا سيما شهر ذي الحجة؟
ج: نعم ينطبق ذلك على جميع الشهور، فلا يصح الاعتماد فيها على ما لا يوجب العلم بظهور الهلال إلا البينة.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
 
9. لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره):
* «اول ماه به پنج چیز ثابت می شود: اول آن که خود انسان ماه را ببیند. ...» [مسئلۀ 1739 رساله]
* «كفایت رؤیت با چشم مسلّح، مورد اشكال است.» [استفتاء در احکام روزه]
 
10. حائری، سیّدکاظم:
* «لا يبعد كفاية إمكانيّة الرؤية بالعين المسلّحة.» [الفتاوى الواضحة، ص 710]
* «لا بدّ من إمكان رؤيته ولو بالعين المسلّحة بغضّ النظر عن مانع كالغيم.» [الفتاوی المنتخبة، ص 195، م 1]
 
11. خامنه‌ای، سیّدعلی:
* «راههای ثابت شدن اول ماه: ۱. رؤیت شخص مکلف. ...» [رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
* «رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد، پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. بلی رؤیت تصویر هلال از طریق انعکاس به رایانه که در آن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشکال است.» [رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
 
12. سیستانی، سیّدعلی:
* «اوّلِ  هر ماه قمری به چهار چیز ثابت می‌شود: اوّل:آنكه خود انسان ماه را ببیند و دیدن، باید با چشم معمولی یعنی چشم غیر مسلّح باشد؛ بنابراین چنانچه هلال ماه با چشم معمولی قابل مشاهده نباشد، دیده‌شدن آن با تلسكوپ كافی نیست.[1]
بدیهی است استفاده از دوربین یا تلسکوپ یا وسایل و ابزار بزرگ‌نمایی مانند آن، برای پیدا نمودن و رصدِ موقعیّت مکانی هلال ماه در آسمان، اشکال ندارد؛ ولی باید دیدن ماه به گونه‌‌ای باشد که اگر دوربین یا تلسکوپ کنار رود، باز هم هلال ماه قابل مشاهده با چشم معمولی (غیر مسلّح) باشد.[2]
البتّه، اگر مانعی مثل ابر يا غبار زياد در آسمان باشد، چنانچه طوری است كه اگر آن مانع (عارضی) در آسمان وجود نداشت، مطمئنّاً ماه با چشم معمولی قابل ديدن بود، اوّل ماه ثابت می‌شود. ...»
 
[پاورقی 1: از زمان قدیم «هلال» نزد عرب، میقاتی ‌بوده که با آن ماه قمری ‌را آغاز کرده و در امور مختلف زندگی‌ خود به آن اعتماد می‌‌کردند. اسلام نیز، همین امر را تأیید نمود. قرآن کریم در سورۀ مبارکۀ بقره، آیۀ 189 در این­ باره می‌‌فرماید: «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الأَهِلَّةِ قُلْ هیَ ‌مَواقیٖتُ لِلنّاسِ وَالحَجِّ»؛ دربارۀ هلال‌های ‌ماه از تو سؤال می‌کنند، بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حج است.
در حقیقت، ماه یک تقویم طبیعی ‌برای ‌افراد بشر محسوب می‏شود که مردم اعم از باسواد و بی‌‌سواد و در هر نقطه‏ای ‌از جهان باشند، می‏توانند از این تقویم طبیعی ‌استفاده کنند و بدیهی ‌است نظام زندگی ‌اجتماعی ‌بشر بدون تقویم - یعنی ‌یک وسیلۀ دقیق و عمومی ‌برای ‌تعیین تاریخ - امکان‏پذیر نیست؛ به همین دلیل خداوند بزرگ برای ‌نظام زندگی، ‌این تقویم جهانی ‌را در اختیار همگان قرار داده است.
اصولاً یکی ‌از امتیازات قوانین اسلام این است که دستورات آن بر طبق مقیاس‌های ‌طبیعی ‌قرار داده شده، زیرا مقیاس‌های ‌طبیعی ‌وسیله‏ای ‌است که در اختیار همگان قرار دارد و گذشت زمان اثری ‌بر آن نمی‏گذارد؛
امّا به عکس، مقیاس‌های ‌غیر طبیعی ‌در اختیار همه نیست. به همین دلیل می‏بینیم اسلام، مقیاس را گاهی ‌«وجب»، گاهی ‌«گام» و گاهی «‌بند انگشتان» و گاهی ‌«طول قامت» و در مورد تعیین وقت، «غروب آفتاب» و «طلوع فجر» و «گذشتن خورشید از نصف النّهار» و «دیدن ماه» قرار داده است.
بدیهی ‌است آنچه صلاحیّت میقات بودن برای ‌مردم را - آن هم به صورت عام - دارد (آن‌چنان که در آیۀ شریفه آمده است)، هلال ماهی ‌است که قابل رؤیت با چشم غیر مسلّح باشد؛ امّا هلال ماهی ‌که تنها با دوربین و تلسکوپ دیدن آن امکان‌پذیر است و بعد از کنار زدن آن ابزار، دیگر قابل دیدن با چشم معمولی ‌نباشد، صلاحیّت ندارد میقات برای ‌عموم مردم در زمان‌های ‌مختلف قرار داده شده باشد.
همچنان که اگر میزان شرعی، دیدن با تلسکوپ باشد، مستلزم آن است که روزۀ پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمّۀ معصومین(علیهم السلام) و عید فطر آنان و حج و سایر اعمالی ‌که در روزهای ‌خاصّ از سال در شرع مقدّس قرار داده شده، در برخی ‌از حالات در ایّام واقعی ‌آن واقع نشده باشد و روشن است که آن بزرگواران در مورد آغاز ماه قمری، ‌بر دیدن با چشم غیر مسلّح ‌اعتماد می‌‌کرده‌اند و روایات و نصوص صادره از معصومین(علیهم السلام) انصراف از دیدن با ابزارهای ‌بزرگ‌نمایی ‌مثل دوربین یا تلسکوپ دارد.
به عبارت دیگر، در تقویم قراردادی که از قدیم الایّام رایج بوده، شبی به عنوان شب اوّل ماه قلمداد می‌شده که هلال ماه پس از دو یا سه شب دیده نشدن (در آخر هر ماه)، به حدّ و موقعیّتی برسد که قابل دیده شدن با چشم غیر مسلّح باشد؛ قرار گرفتن ماه در چنین وضعیّت و موقعیّتی، برای تعیین یک «حدّ زمانی» است که بتواند ملاکی جهت شروع ماه قمری برای عموم مردم باشد (مانند حدّ ترخّص که تعیین یک حدّ مکانی است برای محلّی که مسافر باید نماز را از آنجا شکسته بخواند).
روشن است اگر این حدّ زمانی، وقتی باشد که ماه قابلیّت رؤیت با ابزار را پیدا می‌کند، با توجّه به اینکه محقّق شدن آن، در موارد زیادی یک شب زودتر از زمان دیده شدن آن با چشم غیر مسلّح واقع می‌شود، علاوه بر اینکه یک میزان قابل دسترس برای عموم زمان‌ها و مکان‌ها و اعصار نخواهد بود، ملاک آغاز ماه، چیزی غیر از آنچه در بین مردم عصر پیامبر خداˆ و ائمّۀ معصومین(علیهم السلام) به عنوان تقویم متداول بوده خواهد شد و باید بگوییم اسلام، تقویم جدیدی را مطرح نموده که البتّه عموم مردم در آن زمان اصلاً‌ به آن دسترسی نداشتند و این امری غیر قابل پذیرش است؛ بلکه ظاهر آیات شریفه و روایات و عمل معصومین(علیهم السلام) آن است که اساس تقویم مورد تأیید اسلام، همان تقویم متداول در آن اعصار بوده است.
از پیامدهای دیگر معتبر دانستن رؤیت با چشم مسلّح آن است که با اختراع ابزار جدید و ثبت رکوردهای تازۀ رؤیت هلال، حدّ رؤیت‌پذیری در دوره‌های زمانی مختلف عقب­تر می‌رود، طوری که وقتی ابزار نجومی جدید با قابلیّت‌ها و کیفیّت‌های بالاتر در اختیار رصدگران قرار می‌گیرد، هلال‌هایی دیده می‌شوند که سال­های قبل، هلال ماه با همان مختصّات و ویژگی‌ها، قابلیّت رؤیت نداشتند و معلوم می‌شود در سال­های گذشته اوّل ماه‌های متعدّدی و به تبع آن روزه و افطار و اعمال مردم به اشتباه و به جهت نداشتن ابزار قوی‌تر، دیرتر از آنچه در واقعیّت بوده، تعیین گردیده است و این امری است که در سال­های اخیر رخ داده و حدّ رؤیت‌پذیری هلال به‌طور مکرّر عقب‌تر رفته است، طوری که ممکن است در سال­های بعد با کشف ابزار جدید و قابلیّت رؤیت هلال‌هایی که اکنون نمی‌بینیم، معلوم شود اوّل برخی ماه­ها زودتر از آنچه اکنون می‌پنداریم باشد.
علاوه بر نکات فوق، اگر میزان، رسیدن ماه به حدّ و موقعیّتی باشد که با ابزار قابل رؤیت است، ‌استهلال پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمّۀ هدیٰ(علیهم السلام) و همین طور تأکید آنان در روایات بر استهلال، به نوعی لغو به شمار می‌آید، زیرا هدف از استهلال معمول در آن اعصار که با چشم و بدون استفاده از ابزار صورت می‌گرفته، آن بوده که اگر ماه دیده شد، معلوم شود ماه جدید آغاز شده و اگر آسمان صاف بود و ماه دیده نشد، مشخّص شود که اوّل ماه شب بعد می‌باشد؛ در حالی که وقتی میزان، قابلیّت رؤیت با تلسکوپ‌های قوی باشد، دیده نشدن آن با چشم، ‌چیزی را ثابت نمی‌کند.
به عنوان مثال، در روایتی که امام کاظم(علیه السلام) معنای تأکید بر روزه گرفتن یوم الشّک را شرح می‌دهند این مضمون را به مخاطب خود تصریح می‌کنند که «وقتی هوا صاف بوده و هلال دیده نشده، شکّی باقی نمی‌ماند که فرد بخواهد به جهت درک احتمالی ماه رمضان روزه بگیرد»؛ در حالی که واضح است اگر میزان اول ماه رسیدن ماه به حدّی باشد که هلال با ابزار قابل رؤیت باشد، در زمانی که افراد چشم مسلّح در اختیار نداشتند، ‌نمی‌توان به صِرف دیده نشدن هلال با چشم، ‌احتمال ماه رمضان بودن شب و روز پیش رو را منتفی دانست.
بنابراین، رؤیت هلال نیز همانند بسیاری از ملاک‌های دیگر شرعی، یک میزان عرفی و آشنا برای مردم است؛ همچنان که اگر لباس آلوده به خون با آب تطهیر شده و عین خون از آن برطرف شده باشد، ولی رنگ آن (لون) باقی مانده باشد پاک است و باقی ماندن ذرّۀ بسیار کوچکی ‌از خون بر روی لباس که آن ذرّه، با چشم معمولی ‌قابل مشاهده نبوده و فقط در زیر میکروسکپ‌های ‌بسیار قوی ‌قابل مشاهده است را نمی‌‌توان معیار برای بقای ‌نجاست لباس مذکور قرار داد و حکم نمود که آن لباس هنوز نجس است یا در مبحث حدّ ترخّص که توضیح آن در شرط نهم از شرایط شکسته شدن نماز مسافر گذشت، معیار، دیدن با چشم عادی است و هرگز نمی‌‌توان دیدن با دوربین یا تلسکوپ را میزان در تعیین حدّ ترخّص شهر قرار داد.
خوانندگان محترم برای ‌آشنایی ‌با مبانی ‌فقهی ‌معظّم له در مبحث رؤیت هلال، می‌‌توانند به کتاب «أسئلة حول رؤیة الهلال مع أجوبتها، وفق ما أفاده سماحة السیّد السیستانی» مراجعه نمایند.]
[پاورقی 2: همچنان که مثلاً‌ برای اطلاع از رسیدن به حدّ ترخّص (که یک حدّ طبیعی است و در بسیاری از زمان‌ها و مکان‌ها می‌توان با نگاه کردن و دیده نشدن اهالی آخر شهر به آن پی برد)، می‌توان با تعیین مقدار آن به کیلومتر و ابزاری همچون کیلومترشمار خودرو، راحت­تر به آن دست پیدا کرد.
همین طور، برای سهولت بیشتر در تعیین زمان طلوع و غروب خورشید و سایر اوقات شرعی که تشخیص آنها در بسیاری از اوقات به‌طور طبیعی امکان‌پذیر است، می‌توان از محاسبات نرم افزاری و نجومی استفاده نمود؛
نیز برای پی بردن به خصوصیّات رؤیت‌پذیری ماه و معلوم شدن شهرهای هم‌افق در مبحث رؤیت هلال که در مسألۀ «255» توضیح داده می‌شود، می‌توان از نقشه‌های رؤیت‌پذیری که بر اساس محاسبات و توسط نرم افزارها صورت می‌گیرد استفاده نمود.
با این توضیحات، روشن شد استفاده از تکنولوژی و ابزار برای دستیابی آسان‌تر به ملاک شرعی، فرق دارد با اینکه شرع مقدّس چیزی را ملاک حکم شرعی برای عموم مردم قرار داده باشد که در بسیاری از موارد فقط با ابزار و تکنولوژی می‌توان به آن دست پیدا نمود.
علاوه بر اینکه همان طور که سابقاً گذشت، ملاک قرار دادن رؤیت با ابزار، بدین معناست که شرع مقدّس چیزی را معیار قرار داده که عموم مردم بیش از 1000 سال نه تنها آن را در اختیار نداشتند، بلکه اصلاً‌ درک و تصوّر صحیحی هم نسبت به آن نداشتند تا مثلاً بخواهند احتیاط کنند و البتّه هنوز هم عدّۀ زیادی از مردم دسترسی به آن ندارند.] 
[مسئلۀ 249 جلد دوم رسالۀ جامع]
 
13. شبیری زنجانی، سیّدموسی:
* «راه‌های پنجگانۀ اثبات اول ماه: اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود: اوّل: خود انسان ماه را ببیند یا از جهتى براى انسان یقین حاصل شود.» [رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 348، م 1739]
* «از هر راهی که قابل رؤیت بودن هلال با چشم غیر مسلّح، ثابت شود، کفایت می‌کند.» [احکام و استفتائات روزه، ص 113، س 422]
* «رؤیت هلال با چشم مسلّح کفایت نمی‌کند؛ بلکه باید بتوان هلال را با چشم غیر مسلّح دید.» [احکام و استفتائات روزه، ص 114، س 424]
 
14. فیّاض، محمّداسحاق:
* «اول ماه از پنج راه ثابت می‌شود: اول: آنکه خود انسان ماه را با چشم غیر مسلح ببیند یا به تواتر ثابت شود. ...» [رساله، ص 259]
* «از نظر شرعی، ماه باید با چشم غیر مسلّح دیده شود، یعنی در صورتی که رؤیت آن تنها به‌وسیله تلسکوپ، دوربین و امثال آن مقدور باشد، اوّلِ ماه ثابت نمی‌گردد.» [رسالۀ نموداری احکام، ص 46]
* «س: آیا رؤیت هلال با چشمان مسلح برای اثبات اول ماه رمضان یا شوال کفایت می‌کند؟
ج: کفایت نمی‌کند.» [استفتاء در رؤیت هلال]
 
15. مدرّسی، سیّدمحمّدتقی:
* «س: ما هو المناط في دخول الشهر الجديد عندكم؟ هل برؤية الهلال بالعين المجردة؟ أم عند إمكان رؤيته؟
ج: رؤية الهلال بالعين المجرّدة.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
* «س: هل يجزي استخدام العدسات المكبرة (العين المسلحة) لإثبات الشهور العربية؟
ج: المعتمد في إثبات الشهور القمرية هو الرؤية بالعين المجرّدة.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
 
16. مکارم شیرازی، ناصر:
* «اوّل ماه از پنج طریق ثابت مى شود: 1ـ دیدن ماه با چشم، امّا دیدن با دوربین و وسایل دیگرى از این قبیل کافى نیست.» [مسئلۀ 1456 رساله]
 
17. نجفی، بشیرحسین:
* «یثبت الهلال بالعلم الحاصل من الرؤیة أو التواتر...» [منهاج الصالحین، ص 405]
* «يَجب أن يُرى الهلال بالعين المُجرّدة، و إن توقف ذلك على تحديد مكانه بالآلة كالناظور؛ و بدون ذلك لا تترتب الآثار الشرعية.» [استفتاء در احکام هلال]
* «یجب أن یُری الهلال بالعین المجردة و إن توقف ذلك علی تحدید مکانه بالآلة کالناظور، و لا بأس في تحدید موقع الهلال بالآلة ثم النظر إلیه بالعین المجردة، و بدون ذلك لا تترتب الآثار الشرعیة.» [أعمال و أحکام شهر رمضان المبارك، ص 246]
 
18. وحید خراسانی، حسین:
* «اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود: (اوّل) آن كه خود انسان ماه را ببيند. ...» [مسئلۀ ۱۷۳۸ رساله]
 
 
 
ب) «اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن» و «اخبار رسانه‌ها»
1. امام‌خمینی(ره):
* «اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده‏‎ ‎‏ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است.» [مسئلۀ 1735 رساله]
* «اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود مگر دو شهری که از یکی به‏‎ ‎‏دیگری تلگراف کرده اند، نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی‏‎ ‎‏حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [مسئلۀ 1736 رساله]
 
2. خویی(ره):
* «اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر چه دور باشند چه نزديك چه در افق متحد باشند يا نه نيز ثابت مى شود درصورتى كه در شب مشترك باشند ولو اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد.» [مسئلۀ 1744 رساله]
* «اول ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر انسان بداند كه تلگراف از روى شهادت دو مرد عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعاً معتبر است.» [مسئلۀ 1745 رساله]
 
3. گلپایگانی(ره):
* «اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، براى مردم شهر ديگر فايده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزديك باشند، يا انسان بداند كه افق آنها يكى است يا در شهرى كه ديده شده آفتاب زودتر از شهر خودش غروب كند.» [مسئلۀ 1744 رساله]
* «اول ماه به (تلگرام) ثابت نمی‌شود، مگر دو شهرى كه از يكى به ديگرى (تلگرام) كرده‌اند، نزديك يا هم افق باشند و انسان بداند كه (تلگرام) از روى حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [مسئلۀ 1745 رساله]
 
4. سیّدمحمّد صدر(ره):
* «إذا رؤي الهلال في بلد أو منطقة من الأرض کفی في الثبوت في غیره مع اشتراکهما في الأفق عرفاً، بل و کذلك مع اشتراکهما في خطّ الطول. و بخلافه: فإنّ ثبوت الهلال في أيّ منطقة کاف للثبوت فیما یکون علی غربها من المناطق و لا یکفي لما یکون علی شرقها إلّا بعد مضيّ برهة معتدّ بها کعشرین ساعة أو نحوها من الزمن.» [منهج الصالحین، ج 2، ص 31، م 95]
 
5. محمّد فاضل لنکرانی(ره):
* «رؤيت هلال در هر محلى واقع شود براى محل هاى ديگر اعتبار دارد در صورتى كه آن محل با محل هاى ديگر در شب اگرچه در مقدار كمى باشد اشتراك داشته باشند.» [فتوای جدید در 24 ماه مبارک رمضان 1425 ق]
* «اگر اول ماه در شهرى ثابت شود براى همه شهرهايى كه با آن شهر در قسمتى از شب شريك هستند، كفايت مى كند.» [مسئلۀ 1785 رساله]
* «اول ماه با تلفن، تلگراف راديو و وسايل اطلاع رسانى جديد در صورتى ثابت مى شود كه: 1. در شهر مبدأ كه اول ماه در آن ثابت شده به يكى از راه هايى كه در مسأله 1780 ذكر شده ثابت شده باشد. 2. انسان از خبر مذكور اطمينان به صحت آن پيدا كند. 3. شهرى كه در آن اول ماه ثابت شده با شهر مذكور در مقدارى از شب شريك باشند.» [مسئلۀ 1786 رساله]
 
6. محمّدتقی بهجت(ره):
* «اگر در شهرى ماه ديده شد در صورتى براى ساكنين شهر ديگر مفيد است كه يقين يا اطمينان بكنند اگر در آسمان يا زمين مانعى نبود در آنجا هم ماه ديده مى شد، چه در شرق باشد يا در غرب، ولى اگر به اين مطلب يقين نداشته باشند نمى توانند به ديدن ماه در شهر ديگر اكتفا كنند.» [مسئلۀ 1372 رساله]
* «اول ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر اين كه انسان بداند تلگراف از راهى بوده كه شرعاً معتبر است، مثلاً دو نفر شاهد عادل شهادت داده اند يا آنكه سبب اطمينان شود، اگر چه با ضميمه نشانه ها و امارات ديگر باشد.» [مسئلۀ 1373 رساله]
* «اشتراک افق: و اما مقدار حجيّت شهادت به حسب اماكن بعيده، پس اظهر حجيت آن است بر جميع كسانى كه قاطع باشند كه اگر مثلاً اولِ شبِ جمعه، در مكانى ديده شود، اول شب جمعه مكان بعيد، ديده شده يا می‌شود در صورت عدم مانع سماوى يا ارضى (بدون فرق بين شرقى و غربى)؛ و اگر مقطوع نباشد اين مطلب و به حكم مقطوع نباشد، هر بلدى محكوم به حكم خود است به حسب رؤيت و عدم آن.» [جامع المسائل]
 
7. سیّدمحمود هاشمی شاهرودی(ره):
* «اگر در شهرى اول ماه ثابت شود، در شهرهاى ديگر، چه دور باشند، چه نزديك، چه در افق متحد باشند يا نه نيز ثابت مى‌شود در صورتى كه در شب مشترك باشند ولو اینکه اول شب يكى آخر شب ديگرى باشد.» [رساله، ص 367، م 1744]
* «اول ماه به تلگراف ثابت نمى‌شود، مگر انسان مطمئن شود كه تلگراف از روى شهادت دو مرد عادل يا از راه ديگرى بوده كه شرعاً معتبر است.» [رساله، ص 367، م 1745]
* «س: به نظر جناب عالى آيا در تعيين ماه قمرى، وحدت افق براى ثبوت هلال ماه شرط است يا نه؟
ج: وحدت افق در ثبوت هلال شرط نيست و اشتراک در شب با امكان رؤيت کافی است.» [استفتائات روزه در سایت فارسی]
* «س: ما هو المراد من الليل عند القول بكفاية رؤية الهلال في بلد ما للثبوت في غيره من المناطق المشتركة في الليل، هل المراد هو الليل الشرعي أم لا؟
ج: المراد هو الليل الشرعي.» [استفتائات روزه در سایت عربی]
* «س: آیا کفایت رویت هلال در مناطقی که اشتراک در شب دارند، منظور شب شرعی است یا نه؟ تعریف شب شرعی چیست و این اشتراک در شب برای ثبوت هلال به چه مقدار از لحاظ ساعت می باشد؟
ج: منظور از شب نسبت به هلال، غروب آفتاب تا طلوع آن است.» [استفتائات روزه در سایت فارسی]
 
8. سیّدمحمّدسعید حکیم(ره):
* «اگر در شهري ماه ديده شود، نسبت به همۀ شهرهايي كه در طرف غرب آن شهر قرار دارند حلول ماه ثابت مي شود، امّا نسبت به شهرهايي كه در شرق آن شهر قرار دارند، فقط براي شهرهايي حجّت است كه جزء سه قارّۀ آسيا -و بالتبع استراليا- آفريقا و اروپا باشند، ولي نسبت به قاره‌هاي آمريكا و اقيانوسيّه حجّت نمي‌باشند. اگر در قاره‌هاي آمريكا و اقيانوسيه ماه ديده شود، نسبت به تمامي مناطق آن دو قارّه حجّت مي‌باشد، ولي نسبت به سه قارّۀ ديگر حجّت نمي‌باشد.» [رساله، ص 263، م 1367 و 1368]
* «اگر در شهری ماه ديده شود، نسبت به همه شهرهایی كه در طرف غرب آن شهر قرار دارند حلول ماه ثابت می‌شود، امّا نسبت به شهرهایی که در شرق آن شهر قرار دارند، فقط برای شهرهایی حجّت است كه جزء سه قارّه آسيا، آفريقا و اروپا باشند، (كه با محلّ رؤيت هلال، شب مشترك دارند) ولی نسبت به قاره‌های آمريكا و اقيانوسيّه حجّت نیست.» [منتخب المسائل، ص 154-155، م 794]
 
9. لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره):
* «بعید نیست کفایت رؤیت ماه در هر محلی برای سایر نقاط.» [مسئلۀ 1744 رساله]
* «اول ماه به تلگرام ثابت نمی شود، مگر این که انسان بداند که تلگرام از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.» [مسئلۀ 1745 رساله]
* «بطور کلی در هر نقطه از زمین که ماه رؤیت شود، برای هر نقطه دیگر که بعداً روز می‌شود، آن روز، روز اول ماه است.» [جامع الأحکام، ج 1، ص 132، س 460]
* «بنظر حقیر، رؤیت هلال اگر به یکی از راههایی که در رساله‌های عملیّه مذکور است ثابت شود، برای همه نقاطی که روزشان بعد از آن است، کفایت می‌کند.» [جامع الأحکام، ج 1، ص 132-133، س 462]
* «بنظر حقیر، بعید نیست رؤیت هلال در هر نقطه‌ای، برای نقاط دیگر که در ساعت رؤیت هلال در آن شب یا روز باشد، کافی باشد؛ یعنی روز بعد از آن روز یا شب، برای آنها روز اوّل ماه است... .» [جامع الأحکام، ج 1، ص 133، س 463]
تذکّر: از مجموع فتاوا برداشت می‌شود که ایشان قائل به مبنای «اشتراک در بخشی از شب» هستند؛ این برداشت، در پرسش حضوری گردآورنده از دفتر ایشان در قم، مورد تأیید قرار گرفت.
 
10. حائری، سیّدکاظم:
* «متى ما رُئي الهلال في بلد ثبت أوّل الشهر في ذاك البلد و في كلّ بلد آخر يشترك مع هذا البلد في الليل ولو يسيراً، أمّا البلد الذي لا يصل إليه الليل إلى أن ينتهي ليل البلد الأوّل فيتأخّر أوّل الشهر عندهم لا محالة.» [الفتاوى الواضحة، ص 716]
* «س: هل رؤية الهلال في البلاد البعيدة تكفي عن سائر البلاد؟
ج: نعم يكفي ذلك مع الاشتراك في شيء من الليل.» [الفتاوی المنتخبة، ص 195، م 3]
 
11. خامنه‌ای، سیّدعلی:
* «س: آیا اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است یا خیر؟
ج: بلی شرط است.» [أجوبة الاستفتائات، س 838]
* «اگر در شهری اول ماه ثابت شود برای شهرهای دیگر که در افق باهم متحد هستند کفایت می‌کند. منظور از اتحاد افق، شهرهایی است که از جهت احتمال رویت و عدم احتمال رویت هلال یکسان باشند.» [رسالۀ آموزشی، ج 1، درس 65]
* «س: اگر ماه در كشورهاى شرقى رؤيت شود آيا براى كشورهاى غربى خودبه‌خود ثابت مى‌‌شود يا خير؟ و حدود آن چيست؟
ج: رؤيت در بلد شرقى گرچه غالباً ملازم با امكان رؤيت به طريق اولى در بلد غربى است، ليكن گاهى به ملاحظه‌ى اختلاف زياد در عرض جغرافيايى، چنين ملازمه‌اى منتفى است؛ و معيار كلّى ملازمه‌ى بين بلدين در امكان رؤيت هلال است.» [احکام روزه، س 30]
 
12. سیستانی، سیّدعلی:
* «اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، در شهرهای دیگر که در افق با آن شهر متّحد می‌باشند (اتّحاد افق داشته باشند)، نیز اوّل ماه ثابت می‌شود و منظور از «اتّحاد افق» در اینجا آن است که اگر در شهر اوّل ماه دیده شود، در شهر دوّم اگر مانعی مانند ابر یا گرد و غبار نباشد، دیده می‌شود.
به عبارت دیگر، چنانچه دیده شدن ماه در یک شهر «ملازمه» داشته باشد با رؤیت در شهر دیگر (یعنی طوری است که اگر ماه در شهر «الف» دیده شود، مطمئنّاً در شهر «ب» هم دیده می‌شود)، دیده شدن ماه در شهر الف، ‌اوّل ماه را در شهر «ب» نیز ثابت می‌کند؛ برای روشن شدن این امر، توجّه به چند نکته مفید است:
1. ملازمه داشتن در مورد رؤیت هلال دو منطقه، ‌به وقت اذان آن دو منطقه و یا زمان طلوع و غروب خورشید در آن دو، ‌مربوط نیست؛
پس ممکن است در دو شهری که از نظر طلوع و غروب خورشید و وقت اذان، ‌هم‌افق یا قریب الافق هستند، ‌هلال ماه در یکی به راحتی دیده شود و در دیگری دیده نشود؛ بلکه گاه امکان رؤیت در دیگری وجود نداشته باشد.
‌بنابراین، هم‌افق بودن در رؤیت هلال غیر از هم‌افق بودن در طلوع و غروب خورشید و وقت اذان است.
2. ملازمه داشتن رؤیت هلال در یک شهر نسبت به شهر دیگر، بستگی دارد به موقعیّت ماه در دو منطقه و سایر اموری که در رؤیت هلال مؤثّر است.[7]
3. از نظر علمی برای آنکه بدون نیاز به محاسبات ریاضی و استفاده از نرم‌افزار بتوان به امر فوق (وجود ملازمه بین رؤیت هلال در یک شهر نسبت به دیگری) ‌پی برد، یک قاعدۀ کلّی و عمومی وجود دارد به این شرح:
«اگر شهری که در آن ماه دیده شده، ‌در شرق شهری باشد که ماه در آن دیده نشده، ‌چنانچه آن دو شهر روی یک خطّ عرض جغرافیایی باشند، ‌اوّل ماه برای آن شهر غربی ثابت می‌شود»، ‌هرچند در بسیاری از موارد با یکی دو درجه اختلاف در عرض جغرفیایی نیز رؤیت هلال در شهر شرقی، اول ماه را برای شهر غربی ثابت می‌کند.
شایان ذکر است، در شهرهایی که بسیار به هم نزدیکند، ‌غالباً‌ رؤیت در یک شهر، اوّل ماه در دیگری را نیز ثابت می­کند هرچند شهری که ماه در آن دیده شده در غرب شهر دیگر قرار داشته باشد؛ البتّه چنانچه شهر غربی که ماه در آن دیده شده ویژگی‌های بسیار ضعیفی داشته و هلال ماه در آن شهر در مرز دیده شدن و دیده نشدن قرار داشته باشد‌، رؤیت هلال در شهر غربی، اول ماه را برای شهر شرقی ثابت نمی­کند، هرچند به آن نزدیک باشد.
بنابراین، رؤیت هلال در مشهد در اکثر قریب به اتّفاق موارد، اوّل ماه را در نیشابور، ‌فریمان، قوچان، سبزوار، شاهرود، ‌دامغان، تهران، ‌قزوین، سقّز، سردشت و... ثابت می‌کند؛
امّا در سایر موارد، مانند وقتی که دو شهر مورد نظر اختلاف زیاد در عرض جغرافیایی داشته باشند یا اینکه شهر رؤیت در غرب شهر دیگر واقع شده باشد[8] ثابت شدن اوّل ماه بستگی به خصوصیّات رؤیت پذیری هلال دارد.
4. از توضیحات مذکور در نکتۀ قبل معلوم شد ملازمه داشتن در رؤیت هلال دو شهر، (هم‌افق بودن در مسألۀ رؤیت هلال) در بسیاری از موارد، ‌یک طرفه است و به این معنا نیست که اگر در هر یک از دو شهر ماه دیده شود، در دیگری نیز دیده می‌شود؛ مثلاً ملازمه داشتن رؤیت هلال در مشهد برای ثابت شدن اوّل ماه در تهران، به این معنا نیست که رؤیت در تهران هم اوّل ماه در مشهد را ثابت کند.[9]»
 
[پاورقی 7: به‌طور کلّی ،برای رؤیت هلال در هر منطقه پس از گذشت 29 روز از ماه، اموری از جمله درصد روشنایی هلال، ‌ضخامت بخش میانی هلال، ارتفاع هلال نسبت به خطّ افق، مدّت مکث هلال پس از غروب خورشید، ‌جدایی زاویه‌ای ماه نسبت به خورشید، ‌فاصلۀ ماه تا زمین مؤثّر است که امور فوق با محاسبات ریاضی (با درصد خطای صفر یا نزدیک به صفر)، ‌قابل دستیابی است و امروزه نتیجۀ این محاسبات از طریق نرم افزارهای مخصوص، به راحتی در اختیار افراد قرار می‌گیرد.
یکی از راه‌های پی بردن به ملازمه بین رؤیت هلال دو شهر، ‌مقایسۀ ‌ویژگی‌های رؤیت‌پذیری هلال آن دو شهر می‌باشد. فرض کنید هلال ماه در بجنورد دیده شده، ولی در مشهد هوا ابر یا غبار آلود بوده و استهلال نتیجه‌ای نداشته است؛ حال چنانچه با محاسبات نرم افزاری معلوم شود هلال در بجنورد مثلاً‌ (7) درجه ارتفاع و (1) درصد روشنایی داشته و موقعیّت ماه در مشهد طوری است که بیش از (7) درجه ارتفاع و بیش از (1) درصد روشنایی داشته، ‌در این صورت، اوّل ماه در مشهد نیز با رؤیت در بجنورد ثابت می‌گردد و به اصطلاح در اینجا، بجنورد با مشهد هم‌افق به حساب می‌آید.
به‌طور کلّی، هر گاه هلال در شهری دیده شود (مانند بجنورد در مثال فوق) که ویژگی‌های رؤیت‌پذیری آن، ‌ضعیف­تر از شهر دیگر (مانند مشهد در مثال فوق) باشد یا ویژگی‌های آن دو، ‌مانند هم باشد، ‌رؤیت در آن شهر، اوّل ماه را برای شهر دیگر نیز ثابت می‌کند.
از آنچه ذکر گردید روشن شد که مرزها و تقسیمات کشوری و شهری، به هیچ وجه در اتّحاد افق و عدم آن دخیل نمی‌­باشد.]
[پاورقی 8: غیر از شهرهای بسیار نزدیک به هم که توضیح آن ذکر شد.]
[پاورقی 9: با دقّت در توضیحاتی که ذکر شد روشن می‌شود ملاک ثابت شدن اوّل ماه (پس از گذشتن 29 روز از ماه قبل)، آن است که هلال ماه در شهر خود مکلّف با چشم قابل رؤیت باشد؛ ‌اگر هلال در شهر خود مکلّف دیده شود (یا اطمینان به قابل رؤیت بودن آن در صورتی که ابر یا غبار نباشد وجود داشته باشد)، ‌اوّل ماه ثابت است، وگرنه ثابت نیست و حکم ماهی که فرد در آن قرار داشته همچنان باقی است و نیازی به بررسی شهر دیگر یا مراجعه به محاسبات ریاضی و نرم افزار و مانند آن نیست و این، همان معیار سهل الوصول و آسان است که در زمان‌های مختلف و بسیاری از مکان­ها در شرایط طبیعی در دسترس است.
بررسی شهرهای دیگر در مورد رؤیت هلال، ‌نوعی کمک و راهنما برای آن است که در شرایط ابر یا غبار و مانند آن، ‌بتوان پی برد به اینکه آیا هلال در شهر خود مکلّف قابل رؤیت بوده یا نه­ و محاسبات و استفاده از نرم افزار و یا بررسی موقعیّت جغرافیایی، ‌‌ابزاری است که این تحقیق را (که البتّه ضرورت هم ندارد) آسان می‌کند.
] [مسئلۀ 255 جلد دوم رسالۀ جامع]
 
13. شبیری زنجانی، سیّدموسی:
* «تفاوت شهرها در ثبوت اول ماه: ا گر در شهرى اوّل ماه ثابت شود، براى مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر بداند که ا گر در شهر اوّل ماه دیده شود، در شهر دوم هم ماه دیده می‌شود.» [رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 349، م 1744]
* «ثبوت ماه با وسایل ارتباطی: اوّل ماه با خبر رسانه‌های جمعی و وسایل ارتباطی ثابت نمی‌شود، مگر انسان بداند از روى شهادت دو مرد عادل یا از راه دیگرى بوده که شرعاً معتبر است.» [رسالۀ توضیح‌المسائل، ص 349، م 1745]
* «قابل رؤیت نبودن هلال در برخی نقاط یک کشور: س: وسعت جغرافیایی بعضی از کشورهای جهان موجب احتمال دیده شدن ماه در برخی از مناطق کشور و قابل رؤیت نبودن هلال در سایر نقاط آن کشورها می‌شود؛ حکم آغاز ماه در کشورهای این‌چنینی چگونه است؟
ج: هر منطقۀ کشور، حکم مستقلّ خود را دارد و لازم نیست در تمام یک کشور، اوّل ماه از یک شب آغاز گردد.» [احکام و استفتائات روزه، ص 114، س 426]
 
14. فیّاض، محمّداسحاق:
* «مبنای ما اتحاد افق نمی‌باشد. در اتحاد افق، دو قول مشهور است: اول: اتحاد آفاق قاره‌های قدیم که شامل استرالیا و آمریکا نمی‌شود. دوم: اتحاد آفاق جمیع قاره‌ها که ما به قول دوم مایل هستیم، به این معنی که اگر هلال در هر کشوری که با کشور ما در یک بخش از شب -هرچند اندک- مشترک باشد، دیده شود، در کشور ما نیز ثابت می‌شود.» [استفتاء در رؤیت هلال]
* «اگر هلال شوال در کشورهای اسلامی و غیراسلامی شرعاً ثابت شود و کشور شما با آن کشورها شب مشترک داشته باشد، برای شما هم ثابت می‌شود.» [استفتاء در رؤیت هلال]
* «اگر 2 نقطه از کره زمین، شبِ مشترک داشته‌باشند(هرچند فاصله بینشان زیاد باشد) و در یکی از آنها اوّلِ ماه ثابت شود، برای نقطه دوم نیز ثابت می‌شود.» [رسالۀ نموداری احکام، ص 46]
 
15. مدرّسی، سیّدمحمّدتقی:
* «اذا ثبت الهلال في بلد آخر فان اتفق أُفُقُهُ مع افق بلدك، او كان بحيث لو رؤي هناك رؤي في بلدك، فانه يثبت عندك، وإلا فلا.» [شهر رمضان بصائر و أحکام، ص 79]
* «هر کس باید بر اساس ثبوت ماه رمضان در شهری که در آن اقامت دارد روزه بگیرد.» [استفتائات روزه در سایت فارسی]
 
16. مکارم شیرازی، ناصر:
* «اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود براى شهرهاى دیگر که با آن نزدیک است کافى است و همچنین شهرهاى دور دستى که افق آنها باهم متّحد است.» [مسئلۀ 1458 رساله]
 
17. نجفی، بشیرحسین:
* «إذا ثبت الهلال في بلد وجب ترتیب أثره علی جمیع البلدان علی وجه المعمورة.» [منهاج الصالحین، ص 407، م 1044]
* «إذا ثبت الهلال في منطقة ثبت أوّل الشهر لجميع أهل بقاع الأرض كلهم.» [استفتاء در احکام هلال]
* «سماحة المرجع(دام ظله) يقول بالرؤية العالمية و تعني أن الهلال إذا شوهد في بلد من بلدان العالم فإنه يثبت حكمه في جميع بلدان العالم.» [استفتاء در احکام هلال]
 
18. وحید خراسانی، حسین:
* «اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود ، در شهرهاى ديگر -چه دور باشند چه نزديك ، چه در افق متّحد باشند يا نه- در صورتى كه در بیشتر از شب مشترک باشند ثابت می شود ، و در غیر این صورت ثبوت اول ماه در آنجا محل اشکال است.» [مسئلۀ 1743 رساله]
* «اوّل ماه به تلگراف ثابت نمى شود، مگر انسان بداند كه تلگراف بر اساس حجّت شرعيّه بوده است.» [مسئلۀ 1744 رساله]
* «اگر برای شما ثابت شد كه ماه در كشور ديگری ديده شده، چنانچه آن كشور در بيشتر ساعات شب با محل سكونت شما مشترک باشد كافی است. مثلاً اگر شب ده ساعت است، در شش ساعتِ آن با محل سكونت شما مشترک باشد. و اگر در بيشتر ساعات شب مشترک نباشد، بنا بر احتياط واجب، اول ماه ثابت نمی‌شود.» [منتخب احکام، ص 140، س 130]
 
 
 
ج) جمع‌بندی و دسته‌بندی مبانی
پیش از جمع‌بندی، گفتنی است که در مبناهای زیر، مراد از «رؤیت هلال»، «رؤیت‌پذیری و امکان رؤیت هلال» است؛ زیرا مشهور فقهاء قائل‌اند که رؤیت هلال «طریقیّت» دارد؛ امّا نه برای مجرّد حضور ماه در افق! بلکه برای حضور ماهی در افق که ویژگی‌هایی را داشته باشد که اگر ابر و موانع نباشد، هلالش قابل رؤیت باشد؛ هرچند، کسی هم آن را نبیند! یعنی آنچه موضوعیّت دارد، رؤیت‌پذیری و امکان رؤیت هلال است و رؤیت فعلی، موضوعیّت ندارد و لازم نیست (رؤیت تقدیری کافی است)؛ بنابراین، رؤیت «طریق محض» است و بدیل‌هایی مانند قیام بیّنه یا گذشتن سی روز از آغاز ماه گذشته، طریق بر آن طریق هستند و به همان رؤیت بر می‌گردند؛ یعنی بیّنه‌ای معتبر است که شهادت دهد هلال را دیده‌است یا گذشتنِ سی روز از آغاز ماهی معتبر است که اوّل آن ماه، با رؤیت هلال ثابت شده باشد.

 

با جمع‌بندی فتاوای ذکرشده از مراجع عظام تقلید دربارۀ «رؤیت هلال با چشم عادی یا مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق یا عدم آن»، مبانی فقهیِ ایشان را می‌توان چنین دسته بندی کرد:
 
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق»
مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیّدعلی سیستانی، سیّدموسی شبیری زنجانی، ناصر مکارم شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی
-
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی حسین وحید خراسانی
-
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض
-
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی
-
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدعلی خامنه‌ای
-
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرات آیات عظام محمّد فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری
-
مبنای هفتم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای از قارّه‌های آسیا و استرالیا و آفریقا و اروپا برای تمام همین قارّه‌ها، و کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای از قارّه‌های آمریکا و اقیانوسیّه برای همین دو قارّه»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدمحمّدسعید حکیم(ره)
-
مبنای هشتم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی یا دوربین‌های متعارف(و عدم کفایت رؤیت با تلسکوپ)» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»
مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّدمحمود هاشمی شاهرودی(ره)
-
 
گردآوری و تنظیم: محسن فصاحت
التماس دعا
۱ نظر ۱۱ اسفند ۹۷ ، ۱۹:۱۴
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1439 قمری در غروب سه‌شنبه 25 و چهارشنبه 26 اردیبهشت ماه 1397

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطلب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشأت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهایی، این عوامل را برای نقاط مختلف زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند.

به تصاویر زیر بنگرید:

یک) نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1439 قمری، در غروب چهارشنبه 26 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 16 می 2018 میلادی، بر اساس معیار «عوده»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1439 در 26 اردیبهشت 1397 - عوده


دو) نقشۀ رؤیت‌پذیری 
هلال ماه مبارک رمضان 1439 قمری، در غروب پنجشنبه 27 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 17 می 2018 میلادی، بر اساس معیار «عوده»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1439 در 27 اردیبهشت 1397 - عوده
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «عوده»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی(شبیه صورتی) قرار دارند، هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ممکن است با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است.(زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است.(زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)


سه) 
نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1439 قمری، در غروب سه‌شنبه 25 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 15 می 2018 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1439 در 25 اردیبهشت 1397 - یالوپ


چهار) 
نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1439 قمری، در غروب چهارشنبه 26 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 16 می 2018 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1439 در 26 اردیبهشت 1397 - یالوپ
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد(شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی(شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است.(زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است.(زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)


نتیجه‌گیری*:

1. با توجّه به نقشه‌های رؤیت‌پذیری، کشورهای ایران و عراق و عربستان در آغاز این ماه قمری، هم‌افق هستند. پیش‌بینی‌ها و محاسبات کارشناسان نشان می‌دهد رؤیت هلال ماه رمضان المبارک 1439 قمری در غروب سه‌شنبه 25 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 28 شعبان 1439 قمری و 15 می 2018 میلادی، نه تنها در ایران و عراق و عربستان، بلکه در سراسر قارّه‌ها و خشکی‌های عمده زمین، با چشم غیر مسلّح و حتّی با چشم مسلّح، ناممکن است. (در بخش‌هایی از اقیانوس آرام و جزایر پراکنده آن، رؤیت با چشم مسلّح و غیر مسلّح ممکن است.)

2. هلال ماه مبارک رمضان 1439 قمری در غروب چهارشنبه 26 اردیبهشت 1397 شمسی برابر با 29 شعبان 1439 قمری و 16 می 2018 میلادی، با چشم مسلّح و غیر مسلّح در سراسر ایران و عراق و عربستان به‌راحتی دیده خواهدشد؛

از این‌رو، بنا بر نظر مراجعی که «رؤیت هلال با چشم مسلّح» را کافی می‌دانند و قائل به «اشتراط اتّحاد افق» هستند و «اشتراک در شب» را کافی نمی‌دانند و همچنین بنا بر نظر مراجعی که «رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح» را لازم می‌دانند و قائل به «اشتراط اتّحاد افق» هستند و «اشتراک در شب» را کافی نمی‌دانند، ماه شعبان 29 روزه و طبق هر دو مبنا، پنجشنبه 27 اردیبهشت 1397 شمسی روز اوّل ماه مبارک رمضان 1439 قمری خواهدبود.

3. با توجّه به پیش‌بینی‌ها و نتایج استهلال در ماه‌های گذشته، آخرین باری که مبنای «اشتراط اتّحاد افق و کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و مبنای «اشتراط اتّحاد افق و لزوم رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح» در روز آغازین ماه قمری با هم اختلافِ نتیجه پیدا کردند، آغاز ماه صفر 1439 قمری بود و پس از آن، 6 ماه است که در روز آغازین نتیجه یکسان داشته‌اند و با توجّه به پیش‌بینی‌ها، در آغاز ماه رمضان المبارک نیز نتیجه یکسان خواهندداشت و در نهایت پس از 7 ماه، دوباره در آغاز ماه شوّال 1439 قمری با هم اختلاف نتیجه پیدا خواهندکرد و روز عید فطر امسال، میانِ 25 و 26 خرداد 1397 اختلافی خواهدبود که تفصیل آن در زمان مناسب اطّلاع‌رسانی خواهدشد.


التماس دعا



پی‌نوشت:

*: (1. هدف این وبلاگ، بیان ساده و کوتاه و قابل فهم مطلب برای عموم است و اعداد فنّی و محاسباتی مربوط به «زمان مقارنه، زمان غروب خورشید و ماه، سمت و ارتفاع خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای آن دو، فاز ماه و ...» عمداً ذکر نمی‌شود؛ وگرنه همۀ اعداد توسّط نرم‌افزار محاسبه شده و کپی‌پیستِ آنها کاری ندارد.

2. با توجّه به تجارب عملی و نتایج استهلال ماه‌های چند سال گذشته، معیار یالوپ دقیق‌تر است و هنگام نگارش بخش «نتیجه‌گیری»، بیشتر بر آن تکیه می‌شود.

3. هنگام نتیجه‌گیری و پیش‌بینی رؤیت هلال(چه با چشم مسلّح و چه غیر مسلّح) طبق مبنای فقهی مشهور فقهاء(اشتراط اتّحاد افق) عمل می‌شود(یعنی رؤیت هلال در یک نقطه، فقط برای مناطقِ هم‌افق و قریب‌الأفق با آن کافی است؛ نه برای نقاط بعیدالأفق یا همۀ زمین و نه برای نقاطی که با هم، اشتراک در شب دارند)؛ از این‌رو، مراکز اسلامی یا نهادها و افرادی که تابع مبنای غیر مشهور هستند(مبنای حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، وحیدخراسانی، صافی‌گلپایگانی، هاشمی‌شاهرودی، نوری‌همدانی و ...)، ممکن است روز دیگری را اوّل ماه اعلام کنند.

4. در ماه‌های غیر اختلافی یا ماه‌هایی که نتیجۀ استهلال با پیش‌بینیِ اعلام‌شده متفاوت نباشد، گزارش استهلال در وبلاگ درج نمی‌شود. در موارد بروز اختلاف، پس از آغاز ماه، «نتیجۀ گزارش‌های استهلال» به انتهای مطلبِ پیش‌بینی رؤیت‌پذیری، و قیدِ «+ نتیجه استهلال» در عنوانِ مطلب، افزوده می‌شود.)


۰ نظر ۲۲ ارديبهشت ۹۷ ، ۲۱:۰۳
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

روزه واجب ماه رمضان، سه روز یا سی روز؟!


چند روز پیش، شبهه‌ای به‌دستم رسید که چون سر و شکل فقهی و استدلالی به خود گرفته‌بود، نیازمند پاسخ می‌نمود. البتّه این شبهه، خلاصه‌شده و تعدیل‌شده مطلبی بود که چند سال پیش، در سایت زیر منتشر شده‌بود:

https://neeloofar.org/arashsalim/1085-280494.html

نشانی صفحه ذخیره‌شده در آرشیو، در صورت تغییر لینک یا حذف از منبع:

https://web.archive.org/web/20170621033217/https://neeloofar.org/arashsalim/1085-280494.html

مطلب سایت نیلوفر، با عباراتی مانند:

«... شوربختانه درباره موضوع مهمی چون روزه، تبیین جامع و بدون تناقضی حتی از این سه آیه پشت سر هم ارائه نگردیده است که در این نوشتار درباره آن بحث می شود.

... علت بسیاری از تفسیرهای ویرانگر جاری از آیات قرآن -به ویژه آیات موسوم به احکام- جدا جدا خواندن  آیه های مربوطه می باشد.

... کاستی در خوانش نظام وار یکجا و سازگار این مجموعه گزاره های متعدد، به دو نتیجه گیری نادرست درباره روزه انجامیده است که پیامدهای آن کم نیست! از جمله پیامدهای بدفهمی این مجموعه آیات، در خطر افتادن احتمالی سلامت برخی از روزه داران و همچنین ایجاد زحمت زیاد غیر ضروری برای مومنان روزه دار و دیگران می باشد. افزون بر آن در سطح کلان اثرات زیانبار اجتماعی و اقتصادی در کشورهای مسلمان را نمی توان نادیده گرفت.

... متاسفانه به این علت و علت های دیگر، آیات قرآن در طول چهارده قرن قربانی تفسیرهای عجیب و غریب زیادی شده است. از جمله برای اهداف تثبیت حاکمیت دنیایی و به زیان مردم تحت سلطه، آموزه های قرآن در موارد زیادی کاملا به ضد خود دگردیسی پیدا کرده است.  به نظر می رسد در زمانی که علامت گذاری متون مرسوم نبوده است، به استناد روایات جعلی (و یا خود جعل کرده)، هر چه خواسته اند از متن استخراج کرده اند!  برای مثال هر آیه ای را که در راستای سلطه گری و حکمرانی قابل تفسیر بوده است، بدون رابطه آن آیه با آیات قبل و بعد (و به طور کلی جدا از زمینه آن) پر رنگ کرده اند! و یا با «منسوخ» اعلام کردن دلبخواهی آیات مزاحم با آیه مورد نظر خود، علیه مردم و به بهای ترس و رنج مردم حکم برساخته اند! ...»

آغاز می‌شود تا خواننده از همان آغاز، نگاه غرضمندِ نویسنده به همه مفسّران و فقیهان را دریابد!

از آنجا که کشفیّات غلط و ادّعاهای بی‌دلیل ایشان طولانی است و بدون بهره‌گیری از استدلال فقهی تنظیم شده و برخی کاربران هم در زیر مطلب، نقدهایی نگاشته‌اند، بهتر دیدم به همان شبهه خلاصه‌شده و تعدیل‌شده بپردازم و پاسخ‌هایی بیاورم.


*** آغاز شبهه:

«روزه ماه رمضان، سه روز است؛ نه سی روز!

ابتدا آيات 183 و 184 و 185 سوره بقره را بخوانید:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴿۱۸۳﴾

أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴿۱۸۴﴾

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴿۱۸۵﴾

با توجّه به این آیات که فقهاء بزرگوار ما هم كمتر به مفهوم آن پرداخته‌اند، روزه واجب ماه رمضان سه روز است؛ نه سی روز! به چند دليل:

1. سه آيه پياپى در مورد روزه است: اولی وجوب روزه‌گرفتن را، دومی تعداد آن را، و سومی بازه زمانی آن را اشاره دارد. به هنگام ترجمه، معنای هر سه آيه را بايد در نظر گرفت و هر سه را با هم معنا كرد. وقتی در آيه سوم می‌گويد روزه گرفتن ماه رمضان، در آيه قبلي‌اش گفته‌است كه مرادم «أيّاماً معدودات» است و نباید آيه قبلی را از كار انداخت و نباید آيات را جوری معنا كرد كه بعضی از آنها ناديده گرفته شود؛ لذا هنگام ترجمه «فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ» نباید «أيّاماً معدودات» را فراموش کرد.

2. در عبارت «أیّاماً معدودات» لفظ «أيّام» جمع مكسّر است و حدّاقلّ بر «سه» دلالت دارد و برای بيش از آن، دليل لازم دارد و از آنجا که روزه، خلاف اصل است و اصل بر «أحلّ لكم الطيّبات» و «لِمَ تحرّم ما أحلّ الله لك» است إلّا ما خرج بالدليل؛ و با دلیل آیه، سه روز خارج شده‌است و بیش از آن دلیل ندارد و عند الشكّ في التكليف نیز، جای برائت از اكثر است.

3. اينكه مراد از «أيّاماً معدودات» سه روز است، يكبار ديگر هم در قرآن در آیه 203 سوره بقره آمده و به قرینه «فمن تعجّل في يومين» و اینکه ذهن اعراب بی‌سواد آن زمان، از «أيّاماً معدودات» در باب حجّ، عدد سه را می‌فهميده و بقيّه خطابات قرآن نیز با همان اعراب بوده، نتیجه می‌گیریم در بقيّه جاها نیز، همان معنای سه روز را می‌فهميده‌اند و قرآن با در نظر گرفتن سابقه ذهنی اعراب از «أيّاماً معدودات»، دوباره آن را به‌کار برده‌است.

4. خدا با كسی شوخی و رودربايستی ندارد و در آیه‌ای دیگر فرموده: «إنّ الله لا يستحيي أن يضرب مثلاً ما بعوضة فما فوقها»؛ اگر مراد خداوند، سی روز روزه باشد، بايد از كلمه «چند هفته» استفاده می‌كرد، نه «چند روز»؛ زیرا «چند روز» برای كمتر از هفته است و اگر خدا گفته‌باشد «چند روز» و از آن «چند هفته» را اراده كرده‌باشد، خلاف فصاحت و بلاغت است و اعجاز قرآن در همين فصاحت و بلاغت آن است.

5. آيه سوم می‌گويد: «يريد الله بكم اليسر» و در آیه‌ای دیگر آمده: «ثمّ السبيل يسّره»؛ نبايد غافل شد که تكاليف، آسان است. آیا 30 روز روزه، يسر و آسانى است؟!عمراً!!

6. آيه سوم می‌گويد: «و لتكملوا العدّة»؛ يعنی بايد عدد روزه تكميل شود و پى در پى باشد؛ كما اينكه در باب طلاق می‌گويد: «و أحصوا العدّة» و عدّه بايد پى در پى باشد. اگر مراد از «العدّة» در بحث ما، 30 روز روزه باشد، زنان تا قبل از يائسگی هيچ‌وقت نمی‌توانند این عدد را تكميل كنند؛ زیرا حيض، مانع از پى در پى بودن روزه‌ها می‌شود و شايسته نيست خداى حكيم، حكمی كند كه مكلّف نتواند اجرا كند.

7. نگارنده به همراه جمعی از دوستان، روايتی كه به‌وضوح دلالت داشته‌باشد بر اينكه 30 روز روزه واجب است، پيدا نكرديم؛ بر فرض هم كه روايت صحيحی باشد، چون بر خلاف ظاهر قرآن است، نمی‌توان به آن عمل كرد؛ زیرا امر شده‌ایم به «خُذ ما وافق الكتاب».

8. اعتكاف نيز بر عدد «سه روز روزه» استوار است و در سوره «هل أتى على الإنسان» حضرت امير(ع) و خانواده‌شان سه روز روزه داشتند و مسكين و يتيم و اسير را اطعام كردند. از اينها فهميده می‌شود كه «عدد سه» و «روزه» ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.

به این ترتیب، نتیجه می‌گیریم که صيام يعنی روزه گرفتن واجب است و اين روزه گرفتن به تعداد معدود(كم = سه روز) در زمان معلوم(ماه رمضان) واجب شده‌است و اگر مراد، كلّ ماه باشد، می‌شود «صیام به تعداد معلوم در زمان معلوم»؛ در حالی که قرآن این را نمی‌گويد و نباید كلمه «معدود» را «معلوم» معنا كنيم. همچنین در آیه نخست آمده‌بود: «كما كتب على الّذين من قبلكم» و این معنا(سه روز روزه) به «روزه يهود» نيز نزديك‌تر است.

پایان شبهه ***



پاسخ شبهه:

به ترتیب، به برخی خطاها و مغالطات اشاره می‌کنم و به مناسبت، نکاتی را می‌آورم:

یکم) اینکه گفته‌شده فقها یا مفسّران کمتر به این آیات پرداخته‌اند، نشانه ناآگاهی نویسنده است؛ البتّه شاید هم جرمشان این بوده که نتیجه دلخواه وی را نگرفته‌اند و چنان برداشتی از این آیات نداشته‌اند. رجوع به کتب تفسیری و فقهی فریقین درباره تفسیر این آیات و موضوع «الصوم» کار دشواری نیست و اینجا تنها برای نمونه، مواردی از کتاب‌های اهل‌تسنّن و شیعه امامیّه آورده می‌شود:

1. «أقسام الصيام

اتفق المالكية، والشافعية، والحنابلة على أن الصيام ينقسم إلى أربعة أقسام: أحدها صيام مفروض، وهو صيام شهر رمضان أداءً وقضاءً، و ... 

صيام شهر رمضان - دليله

هو فرض عين على كل مكلف قادر على الصوم، وقد فرض في عشر من شهر شعبان بعد الهجرة بسنة ونصف، ودليل الكتاب والسنة والإجماع، أما الكتاب فقد قال تعالى: {يا أيها الذين آمنوا كتِبَ عليكم الصيام} إلى قوله: {شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن} فشهر رمضان خير لمبتدأ محذوب تقديره هو شهر رمضان، أي المكتوب عليكم صيامه، هو شهر رمضان ... الخ، وقوله تعالى: {فمن شهد منكم الشهر فليصمه} ، وأما السنة فمنها قوله صلى الله عليه وسلم: "بنى الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا الله، وأن محمداً رسول الله، وإقام الصلاة، وإيتاء الزكاة، والحج، وصوم رمضان" رواه البخاري، ومسلم عن ابن عمر، وأما الإجماع فقد اتفقت الأمة على فرضيته، ولم يخالف أحد من المسلمين، فهي معلومة من الدين بالضرورة، ومنكرها كافر، كمنكر فرضية الصلاة، والزكاة، والحج.» الفقه على المذاهب الأربعة(طبع دار الكتب العلمية) لعبد الرحمن الجزيريّ، ج 1، ص 492 و 494

2. «كتاب الصوم و هو الإمساك عمّا يأتي من المفطرات بقصد القربة ... و الواجب منه ثمانية: صوم شهر رمضان و ... و وجوبه في شهر رمضان من ضروريّات الدين» العروة الوثقى(المحشى) للسیّد الیزديّ(ره)، ج 3، ص 521

3. «الخامسة: صوم شهر رمضان واجب بالكتاب والسنة والإجماع، قال الله عز وجل: (يا أيها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون أياما معدودات - إلى قوله - فمن شهد منكم الشهر فليصمه).

واختلف في الأيام المعدودات، فقيل إنها غير شهر رمضان وكانت ثلاثة أيام من كل شهر. وقيل: هي مع صوم عاشوراء. ثم اختلفوا أيضا، فقيل: كان تطوعا، وقيل: بل كان واجب، واتفقوا على أنه نسخ بصوم رمضان، وذهب الأكثر إلى أن المراد بها صوم شهر رمضان، أجمل الله تعالى أولا ذكر الصيام، ثم بينه بعض البيان بقوله: (أياما معدودات) ثم كمل البيان بقوله: (شهر رمضان) فالآية منسوخة.

وقيل أول ما فرض صوم شهر رمضان لم يكن واجبا عينيا، بل كان مخيرا بينه وبين الفدية وكان الصوم أفضل، وذلك قوله تعالى: (وعلى الذين يطيقونه فدية طعام مسكين فمن تطوع خيرا فهو خير له وأن تصوموا خير لكم) ثم نسخ بقوله: (فمن فشهد منكم الشهر فليصمه).

وقيل، إن معناه: وعلى الذين كانوا يطيقونه ثم صاروا بحيث لا يطيقونه وعلى هذا فلا نسخ.

وأما السنة فمتواترة.

وأما الإجماع فمن المسلمين كافة.» مدارک الأحکام للسیّدمحمّد العامليّ(ره)، ج 6، ص 14 - 15

4. «أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ أي معينات بالعد أو قليلات لأن القليل يسهل عده فيعد و الكثير يؤخذ جزافا قال مقاتل: كل مَعْدُوداتٍ في القرآن أو- معدودة- دون الأربعين و لا يقال ذلك لما زاد، و المراد بهذه الأيام إما رمضان و اختار ذلك ابن عباس و الحسن و أبو مسلم رضي اللّه تعالى عنه و أكثر المحققين- و هو أحد قولي الشافعي- فيكون اللّه سبحانه و تعالى قد أخبر أولا أنه كتب علينا الصيام ثم بينه بقوله عز و جل: أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ فزال بعض الإبهام ثم بينه بقوله عز من قائل: شَهْرُ رَمَضانَ توطينا للنفس عليه، و اعترض بأنه لو كان المراد ذلك لكان ذكر المريض و المسافر تكرارا، و أجيب بأنه كان في الابتداء صوم رمضان واجبا على التخيير بينه و بين الفدية فحين نسخ التخيير و صار واجبا على التعيين كان مظنة أن يتوهم أن هذا الحكم يعم الكل حتى يكون المريض و المسافر فيه كالمقيم و الصحيح فأعيد حكمهما تنبيها على أن رخصتهما باقية بحالها لم تتغير كما تغير حكم المقيم و الصحيح و أما ما وجب صومه قبل وجوبه و هو ثلاثة أيام من كل شهر- و هي أيام البيض- على ما روي عن عطاء و نسب إلى ابن عباس رضي اللّه تعالى عنه، أو ثلاثة من كل شهر و يوم عاشوراء على ما روي عن قتادة، و اتفق أهل هذا القول على أن هذا الواجب قد نسخ بصوم رمضان، و استشكل بأن فرضيته إنما ثبتت بما في هذه الآية فإن كان قد عمل بذلك الحكم مدة مديدة- كما قيل به- فكيف يكون الناسخ متصلا و إن لم يكن عمل به لا يصح النسخ إذ لا نسخ قبل العمل، و أجيب أما على اختيار الأول فبأن الاتصال في التلاوة لا يدل على الاتصال في النزول، و أما على اختيار الثاني فبأن الأصح جواز النسخ قبل العمل فتدبر.» روح المعاني في تفسير القرآن العظيم(طبع دار الکتب العلمیة) للسیّدمحمود الآلوسيّ، ج 1، ص 454

5. «و ذهب أكثر المحققين إلى أن المراد بهذه الأيام المعدودات شهر رمضان، و هو مذهب ابن عباس، و الحسن، و أبي مسلم، و حاصله: أنّ اللّه سبحانه بيّن أولا أنه فرض علينا صوما كالذي فرضه على الذين من قبلنا، فاحتمل هذا أن يكون يوما، أو يومين، أو غير ذلك، فبيّنه بعض البيان بقوله: أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ و كان ذلك أيضا محتملا لأن يكون فوق ثلاثة أيام إلى أكثر من شهر، فبينه اللّه تعالى بقوله: شَهْرُ رَمَضانَ إلخ. و إذا كان ذلك يمكننا في فهم الآية فلا وجه لحملها على غيره، و إثبات النسخ فيه، و هو فوق ذلك خارج عن مدلول اللفظ.» تفسير آيات الأحكام(طبع المکتبة العصریّة) لمحمّدعلی السایس، ص 70 - 71

6. علّامه طباطبائی(ره) در المیزان في تفسیر القرآن، ج 2، ص 4 - 12(در ترجمه فارسی المیزان، ج 2، ص 4 - 12)، دربارهٔ سیاق آیات و اینکه با هم نازل شده‌اند و سیر اجمال به تبیین در سه آیه برای توطئه و تمهید مخاطب است، سخن گفته‌اند و قول به «نسخ» را ردّ کرده‌اند که برای رعایت اختصار، نقل نمی‌کنم.


دوم) در مطالب بالا از کتب فریقین، روشن شد که روزه واجب در کلّ ماه مبارک رمضان، اجماعی همه فقها و از متسالماتی است که فقهاء به‌صورت پیش‌فرض و بدون هیچ بحث اجتهادی آن را قبول دارند؛ و بلکه بالاتر، از ضروریّات دین اسلام است که هر مسلمانی سینه به سینه و بدون هیچ اختلافی آن را می‌داند و سیرهٔ قطعیّهٔ متشرّعهٔ متّصله به زمان معصوم وجود دارد بر روزهٔ کلّ ماه رمضان؛ سیره‌ای که نیاز به امضاء و عدم‌الردع هم ندارد و نباید فراموش کرد که سیره، قرینه لبّی در فهم آیات و روایات است و استدلال به سیره هنگام فهم کتاب و سنّت، کاملاً منطقی است و تفکیک آنها از هم، ناموجّه.

البتّه بنده فحص کامل نکرده‌ام؛ ولی فعلاً خبر ندارم که خلاف این حکم اجماعی، از احدی فتویً و عملاً نقل شده‌باشد، مگر نویسنده همین شبهه! و خوب است ایشان تحقیق کنند و از میان فقها و مفسّران، موافقانی برای رأی خویش بیابند و ذکر کنند.


سوم) آنچه در بند 1 شبهه درباره در نظر گرفتنِ هر سه آیه هنگام ترجمه آمده، کاری است که مفسّران در کتاب‌هایشان انجام داده‌اند و نتیجه‌اش در بند «یکم» ذکر شد؛ ولی باز هم اشاره می‌شود که در این آیات، چند قرینه بر یک ماهه بودنِ روزه هست:

1. ترتیب آیات سه‌گانه برای تمهید و زمینه‌چینی و آماده‌سازی ذهن مخاطب که ابتدا اصل وجوب روزه را گفت و سپس مدّتش را مبهم فرمود و سپس توضیح داد که یک ماه است.

2. در «فلیصمه»، مرجع ضمیر «ه»، «الشهر» است؛ یعنی همه ماه رمضان.

3. الفاظ «فعدّة من أیّام أخر» در دو آیه 184 و 185 بقره، دلالت بر سه روز ندارد و مانند «أیّاماً معدودات» در جای دیگری از قرآن هم به‌کار نرفته که ادّعای قرینیّت برای آن بشود.

4. آیه  187 سوره بقره نیز مؤیّد یک ماهه بودن روزه واجب است؛ زیرا در آغاز تشریع حکم روزه، در تمام شبانه‌روز آمیزش با همسر حرام بود و این مسئله موجب فشار بر جوانان شده بود؛ به‌گونه‌ای که برخی تاب نیاوردند و این عمل حرام را انجام دادند؛ سپس خداوند در آیه 187 فرمود: «أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِكُمْ‏» و هم‌بستری در شب‌های ماه رمضان را حلال کرد. روشن است که اگر روزه واجب فقط سه روز بود، پرهیز از مقاربت برای سه شبانه‌روز دشوار نبود و نیازی نبود که بعداً حلال شود؛ بلکه روزه در تمام ماه رمضان واجب بوده و ترک آمیزش برای یک ماه، برای برخی از افراد سخت و دشوار بوده‌است. این مسئله زمانی روشن‌تر می‌شود که در ادامه همین آیه خداوند می‌فرماید که بر معتکف، در طول زمان اعتکاف اعمّ از روز و شب، آمیزش با زن حرام است:«وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِد»؛ زیرا حدّاقلّ مدّت اعتکاف، سه شبانه‌روز است و ترک مقاربت برای این مدّت کم، سختی و دشواری ندارد.


چهارم) امّا اینکه در بند 2 شبهه به اصل «أحلّ لكم الطيّبات» استناد شده و گفته‌شده خروج از آن دلیل لازم دارد، گفتنی است که این اصل لفظی، بیانگر قانونی کلّی در باب اطعمه و اشربه است که هر چه عرفاً و عقلاً طیّب و پاک است، در شریعت حلال است؛ ولی به این معنا نیست که بعداً قابل تخصیص نباشد. شارع مقدّس برای این عموم، حدود و قیودی در آیات و روایات مطرح کرده و برای نمونه، برای گوسفند که عرفاً طیّب است، مصلحت‌هایی را لحاظ کرده و شرایطی برای ذبحش اعلام کرده که اگر رعایت نشود، گوسفند از موضوع طیّبِ عرفی خارج نمی‌شود؛ ولی شرعاً به منزله میته و مردار است و خوردنش حرام خواهدبود. پس این حدود و شرایط، به منزله تخصیص عمومات است.

شارع مقدّس در روزه نیز، مفطراتی مانند خوردن و آشامیدن در روز را مطرح کرده که باید از آنها اجتناب شود. برای هر کدام از آنها دلیلی از آیات و روایات و اجماع هست که با وجود آنها، جایی برای شکّ و اجرای اصل برائت نمی‌ماند؛ و اینکه گفته شده: «با دلیل آیه، سه روز خارج شده‌است و بیش از آن دلیل ندارد.» در بخش‌های پیشین پاسخ داده‌شد که آیه و روایاتی که خواهدآمد و نیز اجماع مسلمین، دلیل‌هایی کافی و وافی‌اند که تعداد روزه‌های واجب، تمام روزهای ماه رمضان است؛ نه سه روز!

البتّه جدا از بحث لغوی «أیّاماً معدودات» که پاسخ خواهیم‌داد، با توجّه به مضمون کلّی شبهه(به‌ویژه بندهای 2 و 4 و 7) به‌نظر می‌رسد که نگارنده شبهه به نظریّهٔ فاسد و مفسِدِ «حسبُنا کتابُ الله» متمایل است و انتظار دارد همه چیز صریحاً در قرآن گفته‌شود و مقامِ مفسِّر و مبیّنِ قرآن را برای معصومان(ع) قبول ندارد.


پنجم) آنچه یکی از ارکان استدلال در بندهای 2 و 3 و 4 شبهه است، عبارت «أیّاماً معدودات» در بحث حجّ و آیه 203 سوره بقره و معنای سه روز آن است؛ پیش از پرداختن به معنای لغوی، گفتنی است که آیهٔ 203 سوره بقره مربوط به حجّ و ذکر الله است و هیچ ربطی به روزه ندارد؛ زیرا حکم روزه در حدود یک سال و نیم پس از هجرت پیامبر(ص) تشریع شد؛ در حالی که به گفته مفسّران، آیات 196 سوره بقره به بعد و حکم وجوب حجّ، در سال ششم یا نهم یا دهم هجرت نازل و تشریع شد و در هر صورت، «أیّاماً معدودات» در بحث حجّ، متأخّر از «أیّاماً معدودات» در بحث روزه نازل شده؛ پس ادّعای قرینیّت و اینکه عرب در بحث روزه، همان معنای سه روز در حجّ را می‌فهمیده، کاملاً باطل است؛ امّا اگر این ترتیب نزول، به هر دلیلی پذیرفته نشود، می‌گوییم:

لفظ «أيّام» جمع مكسّرِ «یوم» است و طبق قواعد زبان عربی، بر سه و بیشتر دلالت دارد(هو ما یدلّ علی ثلاثة فأکثر)؛ نویسنده شبهه در بند 2 اعتراف می‌کند که «حدّاقلّ بر سه دلالت دارد»؛ ولی از آن پس، به گونه‌ای پیش می‌رود که گویا معنای اصلی و وضعی آن در همه جای قرآن، «سه است و نه بیشتر!» در حالی که هم سه روز، «أیّاماً معدودات» است و هم سی روز.

گذشته از ادّعای کلّی مقاتل که در عبارت منقول از تفسیر آلوسی آمد: «قال مقاتل: كل مَعْدُوداتٍ في القرآن أو معدودة دون الأربعين»(هر جا معدودات و معدودة در قرآن به‌کار رفته، در تعداد کمتر از چهل به‌کار رفته)، در آیه روزه طبق آنچه مفسّران گفته‌اند، مراد، آماده‌سازی ذهن مخاطب است که حکم روزه برایش سنگین ننماید و در مقام تحدید و بیان تعداد روزها نیست: «قوله تعالى أيّاما معدودات جائز أن يريد به أياما قليلة كقوله "دَراهِمَ مَعْدُودَةٍ" يعنى قليلة و لم يرد به تحديد العدد و توقيت مقداره و إنما المراد به أنه لم يفرض عليهم من الصوم ما يشتد و يصعب» أحكام القرآن(طبع دار احياء التراث العربي) للجصاص، ج 1، ص 47

و پس از زمینه‌چینی، در آیه بعدی روشن کرد که مراد از «أیّاماً معدودات» تمام ماه رمضان است و بر یک‌دوازدهمِ سال هم، «ایّاماً معدودات» صدق می‌کند.

همچنین بر خلاف آنچه در شبهه گفته شده که سابقه ذهنی عرب از «أیّاماً معدودات» در بحث حجّ، سه روز است، باید گفت درست است که بیشتر مفسّران به کمک روایات، مراد از آن را سه روزِ أیّام تشریق(11 و 12 و 13 ذی‌الحجّة) دانسته‌اند؛ ولی برخی هم آن را 10 روز نخستِ ذی‌الحجّة دانسته‌اند:

«"وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُوداتٍ" هذا أمر من الله للمكلفين أن يذكروه في أيام معدودات و هي أيام التشريق ثلاثة أيام بعد النحر و الأيام المعلومات عشر ذي الحجة عن ابن عباس و الحسن و أكثر أهل العلم و هو المروي عن أئمتنا؛ و ذكر الفراء أن المعلومات أيام التشريق و المعدودات العشر» مجمع البيان في تفسير القرآن(طبع ناصرخسرو) للطبرسيّ(ره)، ج 2، ص 531 - 532

«و- قال إبراهيم: الأيام المعدودات أيام العشر، و- الأيام المعلومات أيام النحر، و- كذا حكى مكي و- المهدوي أن الأيام المعدودات هي أيام العشر. و- لا يصح لما ذكرناه من الإجماع» الجامع لأحكام القرآن(طبع ناصرخسرو) للقرطبيّ، ج 3، ص 1

آنچه هم درباره فصاحت و بلاغت قرآن و ذکر «چند هفته» گفته شده، بهانه‌جویی است؛ زیرا از نظر لغوی، اگر الفاظ «أیّاماً معدودات» در دو جا و دو موضوع جدا به‌کار رود، به این معنا نیست که در هر دو جا به یک معناست؛ اگر یک متکلّم عرب بخواهد یک جمع مکسّر(مثلاً همین الفاظ ایّاماً معدودات) را در دو جمله و در دو معنا به‌کار ببرد؛ برای نمونه بگوید:

الف) صوموا أیّاماً معدودات (و مرادش 6 روز باشد)

ب) اذکروا الله أیّاماً معدودات (و مرادش 3 روز باشد)

آیا به این معناست که در هر دو جا معنای آن الفاظ، 3 روز است یا در هر دو جا معنایش 6 روز است؟! چنین سخنانی، تجاهل به قواعد زبان عربی است؛ زیرا استعمال در جملهٔ الف در معنای 6 روز و در جملهٔ ب در معنای 3 روز، اشکالی ندارد و نیازمند نصب قرینه‌ای است که مرادش را روشن کند. چنین قرینه‌هایی در موارد زیادی از قرآن، صریحاً بیان نشده‌اند تا نیاز به «قول و فعل و تقریرِ ثقل اصغر» دانسته و فسادِ نظریّه «حسبُنا کتابُ الله» روشن شود؛ چنان‌که به مفسّر و مبیّن بودنِ پیامبر(ص)، در دو آیه از سوره نحل اشاره شده‌است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ(44)» و «وَ ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فيهِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ(64)»

همچنین اگر «أیّاماً معدودات» به‌معنای «سه روز» است، چرا خداوندی که به قول ایشان «با کسی شوخی و رودربایستی ندارد»، صریحاً نفرمود: «ثلاثة أیّام»؟! یا از آن طرف، چرا در بحث کفّارهٔ یمین در آیهٔ 89 سورهٔ مائده به‌جای اینکه بگوید: «فمَن لم یجِد فصیامُ ثلاثة أیّام» نفرمود: «فصیامُ أیّامٍ معدودات»؟!

پس همان‌طور که نامی از ایّام تشریق در قرآن نیامده و مراد از تعداد و روزهای «أیّاماً معدودات» در بحث حجّ را روایات و سیره عملی مسلمین روشن می‌کند، اگر هم آیه 185 سوره بقره تعداد «أیّاماً معدودات» در بحث روزه را بیان نکند(که می‌کند!)، روایات و سیره عملی مسلمین مراد از آن را روشن می‌کند که تمام ماه مبارک رمضان است.

بنابراین، نه «أیّاماً معدودات» در آیه 184 به معنای سی روز است و نه «أیّاماً معدودات» در آیه 203 به معنای سه روز است؛ بلکه هیچ‌کدام دلالت بر عدد خاصّی ندارند و هر دو مجمل‌اند و پیش از تبیین با قرائنِ همان موردِ استعمال، مجمل نمی‌تواند مجمل را تفسیر و تبیین کند. در مورد اوّل(بحث روزه) گذشته از قرینۀ لبّی سیرۀ پیامبر و قرینۀ لفظی روایات، قرینۀ لفظی «فمن شهد منکم الشهر فلیصمه» در سومین آیه(آیه 185) بیان شده و روشن می‌کند که مراد از «أیّاماً معدودات»، تمام ماه رمضان است و در مورد دوم(بحث حجّ) در کنار قرینۀ لفظی «فمن تعجّل في یومین»(که با ده روزه بودنِ «أیّاماً معدودات» طبق نظر برخی مفسّران هم سازگار است)، به کمک قرائن خارجیّه مانند روایات و سیره، می‌فهمیم مرادش سه روز ایّام تشریق است.

پس اینکه آیه 203 به‌تنهایی بتواند آیه 184 را تفسیر کند، ادّعایی باطل است؛ زیرا خود آیه 203 هم اجمال دارد و با قرائن خارج از آیه می‌فهمیم مراد 3 روز است و اگر کسی پافشاری کند و بخواهد سیره و روایات را نادیده بگیرد، می‌گوییم: لِمَ لا یُعکس؟ چرا به کمک قرینۀ موجود در سومین آیه از آیات روزه(فمن شهد منکم الشهر فلیصمه) که «أیّاماً معدودات» بر ماه رمضان حمل شده، «أیّاماً معدودات» در آیۀ 203 را بر یک ماه حمل نمی‌کنید و نمی‌گویید ایّام تشریق، سی روز است؟! بائُکَ تَجُرّ و بائي لا تَجُرّ؟! و اگر بگوید: از سیره مسلمین مشخّص است و همه می‌دانند که ایّام تشریق، سه روز است! همین پاسخ را به وی می‌دهیم که یک ماهه بودنِ روزه‌های واجب نیز، از سیره مسلمین، روشن است.

و اگر كسی بپرسد: «شخصی نذر كرده كه "أيّاماً معدودات" روزه بگيرد؛ هنگام ادای نذرش، چند روز باید روزه بگیرد؟ سه روز يا سی روز؟! دليل آن چيست؟» می‌گوییم: نذر معطوف به حدّاقلّی می‌شود که با آن وفای به نذر عرفاً صدق کند؛ حدّاقلّ جمع مکسّری مانند «أیّاماً معدودات» بی‌شکّ سه روز است؛ اگر قرینه‌ای پیدا شود که مرادش هنگام نذر، عدد خاصّی بیش از سه روز بوده، بر همان عدد بیشتر حمل می‌شود؛ وگرنه، با حدّاقلّ سه روز روزه‌گرفتن، وفای به نذر صدق می‌کند و روزه‌گرفتنِ بیشتر واجب نیست؛ اگر چه اگر بیشتر هم روزه بگیرد و حتّی به‌جای سی روز، چهل روز هم روزه بگیرد، اشکالی ندارد! پس قیاس نذر با روزۀ واجب ماه رمضان، قیاس مع الفارق است.


ششم) آنچه در بند 5 و 6 شبهه آمده، «یُسر» نسبت به مریض و مسافر است؛ نه نسبت به افراد غیر معذور؛ زیرا روشن است که احکام و تکالیفی که در بدو نظر، شاقّ و دشوار می‌نمایند(مانند جهاد و روزه و خمس و زکات و قصاص و حدود) در اسلام هست و با تمسّک به «یُسر» و ادّعای آسانی تکالیف، نمی‌توان چنین احکامی را تعطیل کرد و پیش آمدنِ «عُسر و حرج» در برخی موارد و برای برخی افراد، بحث دیگری است که در هر یک از آن تکالیف، به آن پرداخته و حکم آن بیان شده‌است.

پس در آیه سوم «يريد الله بكم اليسر» می‌فرماید خداوند قصد سخت‌گیری ندارد و افراد معذور به تعدادی که نتوانسته‌اند روزه ماه رمضان را بگیرند، می‌توانند در ماه دیگری به همان تعداد روزه قضاء بگیرند تا تعداد کلّ یک ماه روزه تکمیل شود. بحث «پی در پی بودن» در قضاء روزه‌ها و اشکال به قضاء روزه زنان حائض، از همان مغالطه لغوی سرچشمه می‌گیرد که گمان می‌کند لفظ «العدّة» در همه جای قرآن و در دو بحثِ طلاق و روزه، باید به یک معنا و کیفیّت باشد و این هم، فسادش روشن است و از روایات هم بر می‌آید که قضاء روزه‌های ماه رمضان، لازم نیست پی در پی باشد.


هفتم) آنچه در بند 7 شبهه آمده که «روایتی ... پیدا نکردیم»، نشانگرِ بی‌توجّهی به روایات و احساس بی‌نیازی از آن و تمایل به نظریّه فاسد «حسبنا کتاب الله» یا «نظریّه عدم امکان تخصیص و تقیید کتاب با خبر واحد» است. همچنین فارغ از اینکه «خُذ ما وافق الکتاب» مربوط به روایات متعارض است، نه روایاتِ مخصّص و مقـیّدِ آیات قرآن کریم، باید گفت: شاید ایشان جست‌وجوی کافی نکرده یا بر طبق مبانی رجالی و حدیثی خویش، روایت صحیحی نیافته‌باشد؛ ولی بر طبق مبانی رجالی بیشترِ فقهای متأخّر، در بحث روزه روایات صحیح یا موثوق‌الصدوری پیدا می‌شود که هرگز مخالف نصّ کتاب نیست تا کنار گذاشته‌شود؛ روایاتی که می‌تواند ظاهر کتاب را تفسیر کند یا تخصیص و تقیید بزند.

در اینجا برای نمونه، تعدادی از روایاتی را می‌آورم که مستقیم یا غیر مستقیم دلالت دارند بر اینکه در تمام روزهای ماه رمضان، روزه واجب است(همه این روایات، طبق مبانی رجالی بیشترِ فقهای متأخّر، صحیح‌السند هستند):

1. فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى الْمَأْمُونِ فِي كِتَابٍ: «وَ صِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَرِيضَةٌ يُصَامُ لِلرُّؤْيَةِ وَ يُفْطَرُ لِلرُّؤْيَةِ.» عيون أخبار الرضا عليه السلام(طبع جهان) للشیخ الصدوق(ره)، ج 2، ص 124

در این روایت، روزه‌گرفتن در ماه رمضان، فریضه و واجب دانسته شده و از اینکه آغاز روزه‌گرفتن با رؤیت هلال و پایانش هم با رؤیت هلال شمرده شده، به روشنی یک‌ماهه بودنش را نشان می‌دهد.

2. «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع ... وَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع : صِيَامُ شَهْرِ الصَّبْرِ وَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ يَذْهَبْنَ بِبَلَابِلِ الصُّدُور.» الکافي(طبع الإسلامیّة) للشیخ الکلینيّ(ره)، ج 4، ص 92

«شهر الصبر» نام دیگری برای ماه رمضان است و روزه واجب آن را می‌گوید و سه روز روزه در هر ماه، به روزه‌های مستحبّی اشاره دارد.

3. «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لِبَعْضِ أَصْحَابِ قَيْسٍ الْمَاصِرِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَدَّبَ نَبِيَّهُ فَأَحْسَنَ أَدَبَهُ فَلَمَّا أَكْمَلَ لَهُ الْأَدَبَ قَالَ: "إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِيمٍ" ثُمَّ فَوَّضَ إِلَيْهِ أَمْرَ الدِّينِ وَ الْأُمَّةِ لِيَسُوسَ عِبَادَهُ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ "ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا" وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ مُسَدَّداً مُوَفَّقاً مُؤَيَّداً بِرُوحِ الْقُدُسِ لَا يَزِلُّ وَ لَا يُخْطِئُ فِي شَيْ‏ءٍ مِمَّا يَسُوسُ بِهِ الْخَلْقَ فَتَأَدَّبَ بِآدَابِ اللَّهِ. ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ الصَّلَاةَ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ عَشْرَ رَكَعَاتٍ فَأَضَافَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَى الرَّكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ وَ إِلَى الْمَغْرِبِ رَكْعَةً فَصَارَتْ عَدِيلَ الْفَرِيضَةِ لَا يَجُوزُ تَرْكُهُنَّ إِلَّا فِي سَفَرٍ وَ أَفْرَدَ الرَّكْعَةَ فِي الْمَغْرِبِ فَتَرَكَهَا قَائِمَةً فِي السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ فَأَجَازَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذَلِكَ كُلَّهُ فَصَارَتِ الْفَرِيضَةُ سَبْعَ عَشْرَةَ رَكْعَةً؛ ثُمَّ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّوَافِلَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ رَكْعَةً مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ فَأَجَازَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذَلِكَ وَ الْفَرِيضَةُ وَ النَّافِلَةُ إِحْدَى وَ خَمْسُونَ رَكْعَةً مِنْهَا رَكْعَتَانِ بَعْدَ الْعَتَمَةِ جَالِساً تُعَدُّ بِرَكْعَةٍ مَكَانَ الْوَتْرِ؛ وَ فَرَضَ اللَّهُ فِي السَّنَةِ صَوْمَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ص صَوْمَ شَعْبَانَ وَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ فَأَجَازَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذَلِكَ ...» الکافي(طبع الإسلامیّة) للشیخ الکلینيّ(ره)، ج 1، ص 266

در این روایت می‌فرماید که خداوند در سال، روزه ماه رمضان را واجب کرد و رسول خدا(ص) روزه مستحبّی ماه شعبان و سه روز روزه مستحبّی در هر ماه را سنّت نهاد که دو برابرِ روزه‌های واجب شد؛ پس خداوند این سنّت‌گذاری را برای پیامبر اجازه‌کرد. پیداست که غیر از ماه رمضان و شعبان، 10 ماه در سال می‌ماند که سه روز روزه مستحبّی در آنها می‌شود 30 روز و با 30 روز روزه مستحبّی ماه شعبان جمعاً می‌شود 60 روز و روایت گفته دو برابرِ روزه‌های واجب شد؛ پس روشن می‌شود که تعداد روزه‌های واجب، 30 روز است.(البتّه بحث 30 روز، استعمال عرفی «یک ماه» است که ممکن است بر اثر رؤیت هلال، 29 روزه یا 30 روزه باشد.)

4. «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ أَفْطَرَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَعَمِّداً يَوْماً وَاحِداً مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ؛ قَالَ: يُعْتِقُ نَسَمَةً أَوْ يَصُومُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ يُطْعِمُ سِتِّينَ مِسْكِيناً فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ تَصَدَّقَ بِمَا يُطِيق.» الكافي(طبع الإسلاميّة) للشیخ الکلينيّ(ره)، ج 4، ص 101 – 102

در این روایت، حکم کفّاره کسی که یک روز از ماه رمضان را عمداً و بدون عذر روزه نگیرد، بیان شده‌است.

5. «سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنِ الْمَشْرِقِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَفْطَرَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَيَّاماً مُتَعَمِّداً مَا عَلَيْهِ مِنَ الْكَفَّارَةِ؟ قَالَ: فَكَتَبَ مَنْ أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَعَلَيْهِ عِتْقُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ يَصُومُ يَوْماً بَدَلَ يَوْمٍ.» الاستبصار(طبع الإسلامیّة) للشیخ الطوسيّ(ره)، ج 2، ص 96

در این روایت، حکم کفّاره کسی که چند روز از ماه رمضان را عمداً و بدون عذر روزه نگیرد، بیان شده‌است.

6. «أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْمٍ أَسْلَمُوا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ قَدْ مَضَى مِنْهُ أَيَّامٌ هَلْ عَلَيْهِمْ أَنْ يَصُومُوا مَا مَضَى مِنْهُ أَوْ يَوْمَهُمُ الَّذِي أَسْلَمُوا فِيهِ فَقَالَ: لَيْسَ عَلَيْهِمْ قَضَاءٌ وَ لَا يَوْمُهُمُ الَّذِي أَسْلَمُوا فِيهِ إِلَّا أَنْ يَكُونُوا أَسْلَمُوا قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْر.» الكافي(طبع الإسلاميّة) للشیخ الکلينيّ(ره)، ج 4، ص 125

در این روایت، گروهی هستند که در ماه رمضان و پس از گذشت چند روز از آن، اسلام آورده‌اند؛ پرسش از این است که آیا روزۀ روزهای گذشته از ماه رمضان را باید قضاء کنند یا خیر؟ این نشانگرِ واجب‌ّبودن روزۀ تمام روزهاست؛ نه فقط سه روز!

7. «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أَسْلَمَ فِي النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مَا عَلَيْهِ مِنْ صِيَامِهِ قَالَ لَيْسَ عَلَيْهِ إِلَّا مَا أَسْلَمَ فِيهِ.» الكافي(طبع الإسلاميّة) للشیخ الکلينيّ(ره)، ج 4، ص 125

در این روایت، مردی است که در نیمه ماه رمضان و پس از گذشت نصف روزهای آن، اسلام آورده‌است؛ پرسش از این است که آیا روزۀ نیمۀ گذشته از ماه رمضان را باید قضاء کند یا خیر؟ این نشانگرِ واجب‌ّبودن روزۀ تمام روزهاست؛ نه فقط سه روز!


هشتم) امّا درباره آنچه در بند 8 شبهه آمده‌بود که اعتکاف و شأن نزول سوره انسان و اطعام مسکین و یتیم و اسیر را شاهدی بر سه روزه بودنِ تعداد روزه‌های واجب گرفته‌بود، گفتنی است:

1. بحث اعتکاف، احکام ویژه خود را دارد که با رجوع به رساله‌های عملیّه و کتب فقهی روشن می‌شود؛ همچنین حدّاقلّ آن سه روز است؛ ولی منحصر به سه روز نیست و می‌تواند بیشتر باشد و در هر صورت، قیاس آن با روزه واجب ماه رمضان درست نیست؛ امّا چون نویسنده شبهه علاقه زیادی به قرآن دارد، به عبارت «و لا تباشروهن و أنتم عاکفون في المساجد» در آیه 187 سوره بقره اشاره می‌شود که چون آمیزش با زنان در شب‌های ماه رمضان حلال شد، جای این توهّم بود که معتکف گمان کند او هم می‌تواند در شب، با زنان در آمیزد! برای دفع این توهّم فرمود: «و لا تباشروهنّ و أنتم عاکفون فی المساجد» یعنی در حالی که در مساجد اعتکاف کرده‌اید، شب‌ها با زنان در نیامیزید و اینکه گفتیم می‌توانید در آمیزید، مربوط به ایّام روزه غیر اعتکاف بود.

2. آنچه دربارهٔ شأن نزول آیهٔ 8 سورۀ انسان «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسِيرًا» مشهور شده که پس از نذر اهل‌بيت(ع) و شفاء يافتن حسنين(ع)، آنان سه روز روزه گرفتند و در سه شب متوالی تمام غذای خود را به مسكين و يتيم و اسير بخشيدند و خود بدون غذا خوابيدند و تنها با آب افطار كردند و در پاداش آن مائده آسمانی فرود آمد، سند متّصلی ندارد و دلالت روایاتش نيز ضعيف است؛ بلکه نقلی که سندی موثّق و صحیح دارد، حاکی از این است که پس از نذر اهل‌بيت(ع) و روزه‌گرفتن، حضرت زهراء(س) حلوایی درست كرد و به هنگام غذا، در سه نوبت پی در پی و در همان یک شب، آن حلوا را به مسكين و يتيم و اسير انفاق كردند؛ پس اینجا هم، گذشته از آنکه جای قیاس با روزه واجب ماه رمضان ندارد، اصلاً بحثی از سه روز نیست!

در این‌باره مقاله «بررسی روايات وارده در فضيلت اهل‌بيت(ع) در سورۀ انسان» نگاشتۀ «دكتر صمد عبدالهی عابد» را از اینجا دانلود کنید و بخوانید.


نهم) آنچه در پایان شبهه نتیجه‌گیری شده، تکرار ماقبل است که پاسخ داده‌شد؛ روزهٔ یهود هم ربطی به ما ندارد و آیهٔ «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الّذین من قبلکم» فقط در مقام بیان «اصل وجوب روزه» است؛ نه جزئیّاتی مانند روزها و مفطرات و ...؛ همچنین روایت زیر(فارغ از سندش) جالب است:

«و روي عن الحسن بن علي بن أبي طالب عليهما السلام أنه قال: جاء نفر من اليهود إلى رسول الله صلى الله عليه وآله فسأله أعلمهم عن مسائل فكان فيما سأله أنه قال له: لأيّ شيء فرض الله عز وجل الصوم على أمتك بالنهار ثلاثين يوماً، و فرض الله على الأمم أكثر من ذلك؟ فقال النبي صلى الله عليه وآله: إن آدم عليه السلام لما أكل من الشجرة بقي في بطنه ثلاثين يوما ففرض الله على ذريته ثلاثين يوما الجوع والعطش، والذي يأكلونه بالليل تفضل من الله عز وجل عليهم وكذلك كان على آدم عليه السلام، ففرض الله ذلك على أمتي، ثم تلا هذه الآية: "كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون أياما معدودات " ...» من لا یحضره الفقیه(طبع مؤسّسة النشر الإسلاميّ) للشیخ الصدوق(ره)، ج 2، ص 73 - 74

در اینجا اشاره شده که یهودی از پیامبر(ص) پرسید که چرا خداوند بر امّت تو 30 روز روزه را واجب کرده، در حالی که بر امّت‌های دیگر بیش از آن را واجب کرده‌است؟


التماس دعا


****************************************

پس‌نوشت: (افزوده‌شده در تاریخ 24 خرداد 1397)
به علاقه‌مندانی که فرصت کافی دارند، پیشنهاد می‌شود کامنت‌های زیر و پاسخ‌های داده‌شده را بخوانند(به منزلۀ پرسش و پاسخ تکمیلی مطلب است).

۱۸ نظر ۳۱ خرداد ۹۶ ، ۰۷:۵۸
محسن فصاحت ( آسمان 25 )

پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان المبارک 1438 قمری در غروب جمعه 5 و شنبه 6 خرداد ماه 1396

برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطلب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq

برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشأت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و ... مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهایی، این عوامل را برای نقاط مختلف زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند.

به تصاویر زیر بنگرید:

یک) نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری، در غروب پنجشنبه 4 خرداد 1396 شمسی برابر با 25 می 2017 میلادی، بر اساس معیار «عوده»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1438 در 4 خرداد 1396 - عوده


دو) نقشۀ رؤیت‌پذیری 
هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری، در غروب جمعه 5 خرداد 1396 شمسی برابر با 26 می 2017 میلادی، بر اساس معیار «عوده»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1438 در 5 خرداد 1396 - عوده
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «عوده»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی(شبیه صورتی) قرار دارند، هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ممکن است با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است.(زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است.(زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)


سه) 
نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری، در غروب جمعه 5 خرداد 1396 شمسی برابر با 26 می 2017 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1438 در 5 خرداد 1396 - یالوپ


چهار) 
نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری، در غروب شنبه 6 خرداد 1396 شمسی برابر با 27 می 2017 میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:

نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1438 در 6 خرداد 1396 - یالوپ
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد(شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی(شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است.(زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است.(زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)


نتیجه‌گیری:

1. نقشه‌های رؤیت‌پذیری و پیش‌بینی‌ها و محاسبات کارشناسان نشان می‌دهد رؤیت هلال ماه رمضان المبارک 1438 قمری در غروب پنجشنبه 4 اردیبهشت 1396 شمسی برابر با 28 شعبان 1438 قمری و 25 می 2017 میلادی، نه تنها در ایران، بلکه در سراسر قارّه‌ها، با چشم غیر مسلّح و حتّی با چشم مسلّح، ناممکن است.

2. هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری در غروب جمعه 5 خرداد 1396 شمسی برابر با 29 شعبان 1438 قمری و 26 می 2017 میلادی، در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده خواهدشد؛ ولی با توجّه به روشنایی هلال و اینکه ارتفاع ماه از افق، در لحظه غروب خورشید کم است، در صورتی که شرایط جوّی مناسب و هوا صاف باشد، پس از یافتن هلال با ابزار، رؤیت آن با چشم غیر مسلّح نیز ممکن است؛ هر چند رؤیت آن با چشم غیر مسلّح در نیمه شمالی کشور، سخت و در شمال شرق کشور، بسیار سخت خواهدبود؛

از این‌رو، بنا بر نظر مراجعی که «رؤیت هلال با چشم مسلّح» را کافی می‌دانند، ماه شعبان 29 روزه و شنبه 6 خرداد 1396 شمسی روز اوّل ماه مبارک رمضان 1438 قمری خواهدبود؛

امّا بنا بر نظر مراجعی که «رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح» در مناطق قریب‌الأفق را لازم می‌دانند، پیش‌بینی می‌شود:

الف) در استان‌های خراسان رضوی و خراسان شمالی و گلستان و مناطق بالای استان سمنان(شهرهایی مانند میامی، شاهرود، بسطام) و نیمه بالایی استان اردبیل(شهرهایی مانند اردبیل، نمین، مشکین‌شهر و بالاتر) و مناطق بالایی استان‌های آذربایجان شرقی و غربی(مانند اهر، ورزقان، خروانق، جلفا، شوط، ماکو، بازرگان)، هلال با چشم غیر مسلّح دیده نخواهدشد و یکشنبه 7 خرداد 1396 شمسی روز اوّل ماه مبارک رمضان 1438 قمری خواهدبود.

ب) در استان‌های خراسان جنوبی و مازندران و گیلان و تهران و البرز و قزوین و زنجان و سایر مناطق استان‌های سمنان و اردبیل و آذربایجان شرقی و غربی(که در بند الف نبودند) و مناطق بالایی استان‌های مرکزی و همدان و کردستان(مانند ساوه، مأمونیه، رزن، بیجار، دیوان‌دره، سقز، بانه)، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح بسیار سخت و به احتمال زیاد، یکشنبه 7 خرداد 1396 شمسی روز اوّل ماه مبارک رمضان 1438 قمری خواهدبود.

ج) در مناطقی که در نوار دوسوم پایینی کشور هستند(مناطقی که در بندهای الف و ب نبودند)، احتمال رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح می‌رود و احتمالاً شنبه 6 خرداد 1396 شمسی روز اوّل ماه مبارک رمضان 1438 قمری خواهدبود.

با این همه، باید منتظر گزارش‌های استهلال بمانیم.

3. هلال ماه مبارک رمضان 1438 قمری در غروب شنبه 6 خرداد 1396 شمسی، به‌راحتی با چشم غیر مسلّح دیده خواهدشد.

التماس دعا




پس‌نوشت: (افزوده‌شده در تاریخ 6 خردادماه 1396 ساعت 22:36)

نتیجهٔ گزارش‌های استهلال ماه رمضان المبارک 1438 قمری

با توجّه به اختلافی‌بودن رؤیت هلال ماه مبارک رمضان در ایران، از ساعاتی پس از غروب آفتاب، به تدریج گزارش‌های استهلال می‌رسید و بنده نیز در قالب چهار بخش، نتیجه را در کانالم در تلگرام منتشر کردم. اکنون در اینجا، آن چهار بخش را با اندکی ویرایش و تکمیل می‌آورم:


بخش یکم(ساعت 23:04 شب جمعه):

چنان‌که چند روز پیش در مطلبِ پیش‌بینی رؤیت هلال اعلام شد، هلال ماه رمضان المبارک ۱۴۳۸ قمری در غروب جمعه ۵ خردادماه ۱۳۹۶ شمسی در سراسر ایران با چشم مسلّح قابل رؤیت بود؛

گزارش‌های رسیده حاکی است که هلال با چشم مسلّح دیده شده و طبق مبنای مراجعی که رؤیت با چشم مسلّح را کافی می‌دانند، فردا شنبه ۶ خرداد ۱۳۹۶ شمسی، اوّل ماه مبارک رمضان است؛

با توجّه به مبنای مقام معظّم رهبری در کفایت رؤیت با چشم مسلّح، ظاهراً اطّلاعیّهٔ منتشرشده در صدا و سیما نیز، ناظر به همین امر است و دربارهٔ رؤیت با چشم عادی چیزی نمی‌گوید.

هنوز گزارش معتبری مبنی بر رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح دریافت نشده و صفحهٔ عربی سایت حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی(مدّ ظلّه العالی)، اطّلاعیّه زیر را منتشر کرده‌است:

«بسم الله الرحمن الرحيم 

لم يثبت لدى سماحة السيد السيستاني (دام ظله) رؤية هلال شهر رمضان المبارك بالعين المجردة بعد غروب يوم الجمعة في العراق والمناطق المجاورة له ، وعلى ذلك فان يوم السبت يكون مكملاً لشهر شعبان المعظم ويكون يوم الاحد اول ايام شهر رمضان الفضيل، نسأل الله تعالى ان يجعله شهر خير وبركة لجميع المسلمين انه ارحم الراحمين. 

مكتب السيد السيستاني في النجف الاشرف»

به‌طور خلاصه، یعنی: رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در عراق و مناطق مجاور آن(مانند ایران) نزد ایشان ثابت نشده و یکشنبه اوّل ماه مبارک رمضان است.


بخش دوم(ساعت 00:06 بامداد شنبه):

طبق اعلامیّه‌های منتشرشده، برای حضرات آیات خامنه‌ای و نوری‌همدانی که رؤیت با چشم مسلّح را کافی می‌دانند، احراز شده که فردا شنبه ۶ خردادماه، اوّل ماه مبارک رمضان است.

همچنین طبق اعلامیّه‌های صادرشده، برای حضرات آیات صافی‌گلپایگانی و شبیری‌زنجانی و مکارم‌شیرازی هم که رؤیت با چشم غیر مسلّح را لازم می‌دانند، احراز شده که فردا شنبه ۶ خردادماه، اوّل ماه مبارک رمضان است؛

البتّه حضرت آقای صافی، قائل به اشتراط اتّحاد افق نیستند و رؤیت در هر نقطه را برای نقاط دیگر کافی می‌دانند؛

حضرات آیات شبیری و مکارم نیز ظاهراً قائل به اشتراط اتّحاد افق عرفی هستند(نه اتّحاد افقِ دِقّی و نجومی)؛ مردم و عرف(حتّی اکثر تحصیل‌کردگان دانشگاهی و حوزوی) فکر می‌کنند شهرهایی که در یک طول جغرافیایی(و روی یک خطّ نصف‌النهار) هستند، هم‌افق‌اند! در حالی که برای اذان صبح و طلوع آفتاب و اذان ظهر و ... نیز، همواره چنین نیست که در دو شهری که طول جغرافیایی یکسان دارند، خورشید در یک لحظه طلوع یا زوال کند، به‌ویژه اگر آن دو شهر، در عرض جغرافیایی خیلی اختلاف داشته‌باشند؛ یا مردم عرفاً گمان می‌کنند که محقّق‌شدن رؤیت در کشوری در شرق، همواره دلالت می‌کند بر تحقّق رؤیت در کشوری که در غرب آن است؛ در حالی که این گمان، همواره درست نیست و چنین ملازمه‌ای وجود ندارد. بلکه هم‌افقی در رؤیت هلال، در آغاز هر ماه قمری، متفاوت و تقریباً به معنای قرارداشتن در یک منطقهٔ همرنگ از نقشهٔ رؤیت‌پذیری است.

برای نمونه، از من پرسیده‌شد که تعداد زیادی از شاهدان ساکن ماداگاسکار، هلال را به وضوح و با چشم عادی دیده‌اند و طول جغرافیایی ماداگاسکار هم با عراق برابر است؛ پس چرا در عراق، اوّل ماه اعلام نشد؟! پاسخ این است که طول جغرافیایی یکسان، به معنای هم‌افقی نیست و در این ماه قمری، این دو کشور هم‌افق نبودند و ماداگاسکار در منطقه‌ای بود که هلال به وضوح با چشم عادی دیده می‌شد؛ ولی برای عراق و ایران، چنین نبود و به این ترتیب، برای حضرت آقای سیستانی که قائل به اشتراط اتّحاد افق نجومی هستند، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح اثبات نشد و فردا شنبه ۶ خردادماه را روز آخر ماه شعبان اعلام کرده‌اند که البتّه به مقلّدان ایشان توصیه می‌شود که برای رعایت احتیاط، فردا شنبه را روزهٔ قضاء یا مستحبّی بگیرند.


بخش سوم(ساعت 5:56 صبح شنبه):

با سپاس از گزارش جناب آقای میرسالاری، هلال ماه رمضان المبارک در غروب جمعه ۵ خردادماه، در چند نقطه از کشور توسّط رصدگران باتجربه و به‌صورت قابل اطمینان با چشم غیر مسلّح رؤیت شده که بالاترین نقطه‌ای که برای ما مفید است، «رؤیت ۲ رصدگر در رصدگاه قلعهٔ موسی‌خان نجف‌آباد» است.

اگر این گزارش پذیرفته‌شود و مبتلا به معارض نباشد، کاملاً مؤیّد پیش‌بینی چند روز پیشِ حقیر است که در همین وبلاگ اعلام شد و طبق آن، بنا بر لزوم رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در مناطق هم‌افق(مبنای فقهی حضرت آقای سیستانی)، در مناطق بندهای «الف و ب» فردا یکشنبه اوّل ماه و در مناطق بند «ج»، امروز شنبه اوّل ماه خواهدبود.

برای مشاهدهٔ مناطق، به بخش «نتیجه‌گیری» در بالا رجوع‌کنید.


بخش چهارم(ساعت 12:54 ظهر شنبه):

گزارش استهلال ماه مبارک رمضان در بخش استهلال ماهیانه سایت مقام معظّم رهبری منتشر شد. با توجّه به این گزارش، بالاترین نقطه‌ای که هلال با چشم غیر مسلّح دیده شده و برای ما مفید است، «رؤیت ۴ رصدگر در ارتفاعات امام‌زاده هاشمِ دماوندِ تهران» است.

اگر این گزارش پذیرفته‌شود و مبتلا به معارض نباشد، با توجّه به پیش‌بینی چند روز پیشِ حقیر در همین وبلاگ، بنا بر لزوم رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در مناطق هم‌افق(مبنای فقهی حضرت آقای سیستانی)، در مناطق بند «الف» فردا یکشنبه اوّل ماه و در مناطق بندهای «ب و ج»، امروز شنبه اوّل ماه خواهدبود.

برای مشاهدهٔ مناطق، به بخش «نتیجه‌گیری» در بالا رجوع‌کنید.

برای مقلّدان حضرت آقای سیستانی یادآوری می‌شود که اختلاف عرض نقطهٔ امام‌زاده هاشم با شهرهایی مانند مشهد، کمتر از 2 درجه است؛ ولی اوّل ماه را برای مناطق مذکور در بند «الف» اثبات نمی‌کند؛ زیرا بحث 2 درجه، مثالِ غالبی است و همیشگی نیست(در پاورقی رسالهٔ جامع نیز، به این امر اشاره شده) و هم‌افقی مناطق در آغاز هر ماه قمری، متفاوت و تقریباً به معنای قرارداشتن در یک منطقهٔ همرنگ از نقشهٔ رؤیت‌پذیری است.


تکمله:

پس از انتشار بخش چهارم، در حدود ساعت 14:30 اطّلاعیّه زیر در کانال تلگرام دفتر حضرت آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی منتشر شد:

«اطلاعیه شماره دو دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی درباره ثبوت هلال ماه رمضان

با توجه به کثرت سوالات مقلدین به اطلاع می‌رساند رؤیت هلال ماه مبارک رمضان با چشم عادی (غیر مسلّح) در غروب روز جمعه برای مناطقی مانند شهرهای شمالی و مشهد مقدس -که بالاتر از عرض جغرافیایی شهر تهران و دماوند قرار دارند- ثابت نشده است لذا امروز در این مناطق سی‌ام شعبان المعظم است و مؤمنین در این مناطق می‌توانند به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی روزه بگیرند.

دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی "دام ظله"»

این اطّلاعیّه، گذشته از آنکه مؤیّد یادآوری حقیر در پایان بخش چهارم است، نشان می‌دهد که معظّم‌له نیز، قائل به اشتراط اتّحاد افق نجومی هستند.


التماس دعا


۰ نظر ۰۲ خرداد ۹۶ ، ۲۲:۴۰
محسن فصاحت ( آسمان 25 )